Newsweek_Historia_2024-4.pdf

(10440 KB) Pobierz
TAJEMNICA
SZPIEGA,
KTÓRY
ZDRADZIŁ PRL
JAK POLACY
ZAMKNĘLI
KOCIOŁ
POD FALAISE
LIPIEC SIERPIEŃ 2024
H IS T O R IA N R 4 /2 0 2 4
4/2024 •
14,99 zł
(w tym 8% VAT)
nr indeksu 27819X
STALINOWSKI
KAT
POLAKÓW
IWAN SIEROW
NAWET WŚRÓD
FUNKCJONARIUSZY
SOWIECKIEJ
BEZPIEKI UCHODZIŁ
ZA WYJĄTKOWO
BEZWZGLĘDNEGO
ODKRYCIE ZA KOPA NEGO
ZAN IM STA ŁO SIĘ
MO DN YM LET NIS KIE M, MIE SZK AŃ CY KLE PALI
BIE DĘ. A DO CHA ŁUP ZAG LĄDALI ZBÓJE
NR 4/2024
W pułapce historii
FOT. MAREK SZCZEPAŃSKI
OKŁADKA: FOT. IPN, PNA/KEYSTONE/HULTON ARCHIVE/GETTY IMAGES, DZIEWUL/ISTOCKPHOTO, HANOHIKI/ISTOCKPHOTO, ROGER VIOLLET/EAST NEWS,
-
, BIBLIOTEKA NARODOWA
W
W
1944 .
MATEUS Z WOJTALIK
redak to r p rowadz ą c y
-
,
z jakim Polska zmagała
się przez wieki. Ostatnio widmo tej historycznej pułapki
znów zaczęło straszyć.
Latem 1944 r. zaczął się materializować nowy porzą-
dek, który miał określić przyszłość Polski na następne
dekady. Stalin aktywnie budował ład na opanowanych
terenach, tworząc PKWN i metodą faktów dokonanych
narzucając radziecką dominację. Z drugiej strony słab-
nący Hitler bezlitośnie rozprawiał się z walczącą od
1 sierpnia Warszawą. A jednocześnie walka obu tyranów
wrzała w najlepsze – przez dużą część Polski przetoczył
się front, a wraz z nim śmierć, zniszczenie, grabieże, gwał-
ty i zbrodnie. Także ze strony idących ze wschodu „wy-
zwolicieli”, jak bezwzględny enkawudzista Iwan Sierow,
o którym piszemy w tym wydaniu „Newsweeka Historii”.
Czy sowieckiej dominacji można było zapobiec?
O tym, że sytuacja była skrajnie niekorzystna, wiedziano
już wtedy, a dziś wiemy to jeszcze lepiej. Mimo to legalne
polskie władze w 1944 r. próbowały. Premier Stanisław
Mikołajczyk – naciskany przez Brytyjczyków i Ameryka-
nów, którzy łudzili się, że z Sowietami można negocjo-
wać – poleciał do Moskwy rozmawiać ze Stalinem. Próbą
utrzymania podmiotowości (nie miejsce tu na dyskusję,
czy sensowną) było wywołanie powstania w Warszawie.
Tyle że intencją Stalina nie było rozwadnianie swoje-
go imperium. W 1945 r. powiedział Josipowi Tito: „Kto
okupuje terytorium, narzuca także swój ustrój społecz-
ny. Każdy narzuca swój ustrój społeczny tak daleko, jak
może dotrzeć jego armia”.
W całej tej rozgrywce Polska była pionkiem, któ-
ry sojusznicy poświęcili w imię interesów. Kolejny raz
dało o sobie znać nasze położenie w historycznej „stre-
fie zgniotu” między Europą Wschodnią a Zachodnią.
W miejscu, przez które armie i interesy potężniejszych
sąsiadów przetaczają się to w jedną, to w drugą stronę.
Ten medal ma jednak drugą stronę. Amerykańska i so-
wiecka dominacja nad światem po 1945 r. (a w ostatnich
dekadach już tylko amerykańska) przyniosły Europie
długotrwałą stabilność. Wojny, rewolucje i społeczne
wybuchy oczywiście się zdarzały. Ale walczące armie nie
przebiegały już kontynentu jak w poprzednich wiekach.
Tyle że wraz z wybuchem wojny w Ukrainie ta stabil-
ność się skończyła. – Obserwujemy załamanie porząd-
ku. Jesteśmy zdezorientowani. Ale w rzeczywistości
wracamy do sposobu, w jaki świat zawsze był urządzo-
ny. Czy raczej nieurządzony – mówi w tym wydaniu
„Newsweeka Historii” Simon Sebag Montefiore.
Chodzi mu o porządek globalny. Ale powrót historii do
utartych, wyboistych kolein w takich miejscach jak Pol-
ska widać lepiej niż gdzie indziej. Trudno się dziwić, że
w kraju, który pamięta rok 1944, wywołuje on lęk. Ina-
czej jednak niż w 1944 r. nasza sytuacja nie jest skrajnie
niekorzystna. Historia nie musi się powtórzyć.
N
NR 4/2024
1
26
KALENDARIUM
Najważniejsze rocznice. . . . . . . . . .
4
FOTOSTORY
Zagłada miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
KAT POLAKÓW
Zezwierzęcenie obejmowało
w Sowietach całą armię
partyjniaków i funkcjonariuszy
bezpieki. Wśród nich Iwan Sierow
wyróżniał się okrucieństwem
i brutalnością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
BOHATER POWSTANIA ’44
Mógł się uratować, proponowano
mu miejsce na pontonie na praski
brzeg. Oddał swoje miejsce
rannemu żołnierzowi . . . . . . . . . .
16
MIELIŚMY POCZUCIE MISJI
Konstrukt „żołnierzy wyklętych”
nie jednoczy, ale dzieli ludzi
na tych, którzy jakoby
„zachowali się, jak trzeba”,
i wszystkich innych
– mówi prof. Rafał Wnuk . . . . . .
20
OSTATNIE URODZINY PRL
W 1984 r. przypadała 40. rocznica
wydania Manifestu PKWN. Cała
Polska miała świętować okrągły
jubileusz PRL. Rytuał stawał się
jednak pusty . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
CZŁOWIEK BEZ
PRZESZŁOŚCI
Porucznik Włodzimierz
Barankiewicz – zdrajca PRL
czy bezimienny uczestnik
„wielkiej gry” szpiegów Związku
Sowieckiego? . . . . . . . . . . . . . . . . . .
32
MIĘSNA OBSESJA
O czym myśli świnia idąca na rzeź?
– pytali Polacy w czasach PRL.
66
I odpowiadali żartobliwie: – Aby
choć jej serce zostało w kraju . .
38
KRWAWA ŁAŹNIA
NA MACZUDZE
To jedna z najważniejszych
polskich bitew. Miała
kolosalny wpływ na historię
Europy XX w., choć żadnego
wpływu na historię Polski. . . . . .
40
WILCZY SZANIEC
I 41 INNYCH PRÓB
Wielu próbowało, ale nikomu
nie udało się zabić Hitlera. Choć
bywało naprawdę blisko . . . . . . .
46
MIT DRUGIEGO
GRUNWALDU
Do Tannenbergu pielgrzymowano
z całych Niemiec.
Były to wędrówki
do świeckiego sanktuarium
2
NR 4/2024
NR 4/2024
52
niemieckiej chwały
– mówi prof. Robert Traba . . . . . .
52
FOT. JAN ROZMARYNOWSKI/FORUM, BIBLIOTEKA NARODOWA, SZ-PHOTO/FORUM, JESUS HELLIN/EUROPA PRESS VIA GETTY IMAGES
60
pisarz i były oficer wywiadu, autor
książki „Dolina szpiegów”.. . . . .
84
RECENZJE KSIĄŻEK
Ta książka powinna powstać
przynajmniej 30 lat temu.
Być może wtedy miałaby
szansę przebić skorupę mitów,
jakimi obrósł temat „żołnierzy
wyklętych”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Z PROMILAMI PRZEZ WIEKI
Cydr – przez wieki zwany
w Polsce jabłecznikiem
– to wyrzut sumienia rodzimej
szlachty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
58
ŚWIAT WEDŁUG
MONTEFIORE
Boimy się o przyszłość, bo
żyliśmy w najszczęśliwszym
czasie w dziejach ludzkości. Teraz
wracamy do sposobu, w jaki świat
zawsze był urządzony – mówi
Simon Sebag Montefiore. . . . . . .
60
ODKRYCIE ZAKOPANEGO
Zanim Zakopane stało się
modnym letniskiem,
mieszkańcy klepali biedę
i żelazo w kuźnickiej hamerni. . .
66
BEZWZGLĘDNI
JEŹDŹCY
Żeby zgnieść opór Filipińczyków,
Amerykanie zabijali cywilów,
stosowali torturę podtapiania,
zakładali obozy. Zaczynał się XX w.
i rodziło nowe imperium. . . . . . . .
74
ROMANS Z KLASĄ
W XIX w. relacje seksualne
przedstawicieli elity z kobietami
z klas niższych były większym tabu
niż kiedykolwiek.
Ale zamożni i wpływowi
mężczyźni chętnie sięgali
po ten zakazany owoc. . . . . . . . . .
80
NIEMIECKI AGENT
POLSKIEGO WYWIADU
Kiedy trzeba przekonać kogoś
do współpracy, każda zachęta może
okazać się przydatna
– mówi Robert Michniewicz,
88
HISTORIA
NA EKRANIE
„Shardlake” ma wszystko, czego
oczekiwalibyśmy od kostiumowego
kryminału. Tempo, klimat i ciało,
które pozbawiono głowy . . . . . . . .
92
KRZYŻÓWKA
Sprawdź swoją wiedzę . . . . . . . . . .
94
VARIA
Co w następnym numerze . . . . . .
96
NR 4/2024
3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin