Oliver Cromwell A5.pdf

(1795 KB) Pobierz
Christopher Hill
Oliver Cromwell
i Rewolucja Angielska
Przełożyła: Irena Szymańska
Tytuł oryginalny: God's Englishman: Oliver Cromwell and the
English Revolution
Rok pierwszego wydania: 1970
Rok pierwszego wydania polskiego: 1988
Spis treści:
Rozdział l. Oliver Cromwell i Rewolucja Angielska......................................................................................................3
Rozdział II. Od szlachcica ze wsi do pana na Bagnach 1599-1640..............................................................................27
Rozdział III. Od kapitana do generała-porucznika 1640-1646.....................................................................................44
Rozdział IV. Od żołnierza do polityka 1647-1649.......................................................................................................74
Rozdział V. Lord generał 1649-1653............................................................................................................................95
Rozdział VI. Lord protektor 1653-1655.....................................................................................................................138
Rozdział VII. Król? 1656-1658..................................................................................................................................164
Rozdział VIII. Lud angielski i lud Boży.....................................................................................................................195
Rozdział IX. Opatrzność a Oliver Cromwell..............................................................................................................211
Rozdział X. Oliver Cromwell i historia Anglii...........................................................................................................249
Przypisy.......................................................................................................................................................................278
Spis ilustracji...............................................................................................................................................................297
-2-
Rozdział l. Oliver Cromwell i Rewolucja
Angielska.
Gdy książkę czytam, biografię przesławną,
Czyż to chce autor - mówię - nazwać ludzkim życiem?
Czy ktoś, kiedy już umrę, tak moje życie spisze?
(Jak gdyby ktoś naprawdę poznać je potrafił,
Skoro sam nieraz mniemam, że mało, nic zgoła nie wiem o życiu
mym prawdziwym.
Garść rozbłyśnięć pamięci, garść nitek wątłych i tropów
fałszywych;
Z nich tu dla siebie samego obraz próbuję nakreślić.)
1
Walt Whitman, Źdźbła trawy (z cyklu Inskrypcje), 1891-1892.
Ileż wciąż pisze się i wydaje książek o Karolu i
jego czasach! Tak świeże i trwałe jest ciągle
jeszcze zainteresowanie owym wielkim kryzysem
moralności, religii i władzy! Ale żadna z tych
książek nie jest dziełem geniuszu ani wyobraźni,
ani też żaden z autorów nie wydaje się zdolny do
wniknięcia w ową epokę; gdyby któremuś się to
udało, każdej ze stron przypadłoby mniej pochwał i
mniej potępienia.
Coleridge, Table Talk
(Rozmowy przy stole), 9 listopada 1833.
1
Przekład Barbary Jabłońskiej.
-3-
1.
Oliver Cromwell żył w latach 1599-1658. W ciągu pierwszych
czterdziestu lat trudne problemy splatały się w węzeł, który
dopiero w rewolucyjnym dwudziestoleciu 1640-1660 miał zostać
rozsupłany lub przecięty. Lepiej chyba zdołamy zrozumieć dzieło
jego życia, jeśli najpierw przyjrzymy się owym problemom w ich
wzajemnych powiązaniach.
Wiek XVII to decydujące stulecie w dziejach Anglii - epoka, w
której skończyło się średniowiecze. Zagadnienia, z jakimi
borykała się Anglia, nie były specyficznie angielskie. Cała Europa
stanęła w połowie XVII wieku wobec kryzysu, co wyraziło się w
serii przesileń, buntów i wojen domowych. Wiek XVI przyniósł
perspektywy, jakie stwarzało odkrycie Ameryki i otwarcie się
nowych dróg handlowych na Daleki Wschód, jak również
raptowny wzrost zaludnienia w całej Europie i inflację, także
ogólnoeuropejską. Zjawiska te wiążą się (jako skutki i jako
przyczyny) z rozwojem stosunków kapitalistycznych w łonie
społeczeństwa feudalnego i z wynikającym z tego
przegrupowaniem klas społecznych. Rządy próbowały rozmaitymi
sposobami i z różnymi rezultatami ograniczać te zmiany,
kierować nimi i z nich korzystać.
Republika Zjednoczonych Prowincji Niderlandów, gdzie w XVI
wieku, podczas powstania przeciw Hiszpanii, przejęła władzę
oligarchia mieszczan, była najlepiej przystosowana do
przetrwania kryzysu i w wieku XVII przeżywała okres
najpomyślniejszej koniunktury. Jednakże przy swoich dwóch czy
dwóch i pół miliona ludności i skromnych zasobach naturalnych
mogła zachować przewagę tylko, dopóki jej silniejsi rywale nie
wywalczyli u siebie właściwszego systemu politycznego.
Niemcom i Włochom nie udało się w tym okresie zbudować
-4-
państw narodowych opartych na jednym narodowym rynku i w
wyścigu oba kraje ześliznęły się do tyłu; tak samo Hiszpania,
gdzie potęga ziemiaństwa i Kościoła powściągnęła przelotny
zryw, jaki, zdawało się, musiał nastąpić wskutek podboju
Ameryki Południowej. Francja, po wielu wstrząsach w pierwszej
połowie stulecia, utwierdziła swą jedność narodową pod rządami
królewskimi za zgodą klas kupieckich, które przystały na uznaną,
aczkolwiek podrzędną rolę w strukturze władzy nad krajem.
Jedynie w Anglii rozstrzygający przełom dokonał się w XVII
wieku i sprawił, że odtąd rządy przykładać będą wielką wagę do
kwestii handlowych. Dzięki decyzjom powziętym w tym stuleciu
Anglia mogła stać się pierwszym uprzemysłowionym
mocarstwem imperialistycznym, a rządy nad nią musiano
powierzyć zgromadzeniu przedstawicieli społeczeństwa. Dwie
decydujące dekady XVII wieku przypadły na lata 1640-1660.
Decydującą postacią tych lat jest Oliver Cromwell. Studium o
Cromwellu jest więc nie tylko biografią wielkiego człowieka.
Musi też dotyczyć najważniejszych wydarzeń, jakie zaszły w
ciągu jego życia i okazały się przełomowe w dalszym rozwoju
Anglii i jej imperium. Mam nadzieję w tym szkicu zwrócić uwagę
na pewne tony współbrzmiące z jego działalnością.
Po pierwsze, chodzi o polityczne i konstytucyjne kwestie
wywodzące się zwłaszcza z układu stosunków między władzą
wykonawczą a ludźmi majętnymi, którzy uważali się za
„zrodzonych do władzy” - naturalnych władców hrabstw i miast.
W ciągu XVI wieku rozbrojono wielu panów feudalnych i
ukrócono ich poczynania, a Kościół utracił swe międzynarodowe
kontakty, wiele posiadłości i liczne przywileje. Spadek przejęty
został przez Koronę oraz oligarchie szlacheckie (gentry) i
kupieckie, w ich rękach znajdowały się bowiem sprawy lokalne.
Póki istniało jakiekolwiek niebezpieczeństwo buntu możnych
poddanych, rewolty chłopskiej czy powstania katolików
-5-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin