Alfred Znamierowski - Herbarz rodowy. Kompendium.pdf

(21704 KB) Pobierz

Alfred Znamierowski

są

tofciti rege

Lipek)

PZJ!

Św

iatKsiążki. . |

Alfred Znamierowski

HERBARZ

RODOWY

Świat Książki

Projekt okładki i opracowanie graficzne książki

Cecylia Staniszewska

Zdjęcie na okładce

Herb Nowina. Fragment obrazu z końca XV w.

Redaktor prowadzący

Tomasz Jendryczko

Redakcja

Barbara Warycha

Indeks

Alfred Znamierowski

Korekta

Zofia Firek

Świat Książki

Warszawa 2004

Bertelsmann Media Sp. z o.o.

ul. Rosoła 10

02-786 Warszawa

Skład i łamanie

Page Graph

Druk i oprawa

Białostockie Zakłady Graficzne S.A.

ISBN 83-7391-166-9

Nr 4407

O czym, dlaczego, dla kogo

Heraldyką, czyli wiedzą o herbach i ich plastycznym kształtowaniu,

zajmuję się od pięćdziesięciu lat i zawsze chciałem w jak najmniejszej licz-

bie książek znaleźć jak najwięcej wiadomości o herbach. Niestety, nie by-

ło to możliwe. Zacząłem więc zbierać — najpierw na własne potrzeby — in-

formacje z herbarzy, licznych rozpraw fachowych oraz niezliczonej ilości

zapisków sądowych, pieczęci, nagrobków, epitafiów, portretów, ekslibri-

sów 1 dzieł sztuki zdobniczej. Z czasem powstał pokaźny zasób danych —

podstawa niniejszego kompendium.

Moim celem było dostarczenie Czytelnikowi podstawowych danych

o każdym herbie i jego odmianach oraz o rodzinach herbowych. Nie

brałem pod uwagę kilku tysięcy herbów własnych, lecz wyłącznie herby

będące znakami polskich rodów herbowych, do których należy co najmniej

pięć rodzin. Tak więc Czytelnik znajdzie tu opisy 170 herbów oraz 550

odmian, którymi posługiwało się ponad 11 500 rodzin. Jednym z zadań

trudnych do rozwiązania było ustalenie, które herby są bez wątpienia

polskie, a które przeniesiono z innych krajów i „spolszczono” w drodze

przejmowania ich przez bardzo rozrośnięte polskie rody herbowe. Bardzo

istotne było też ustalenie najwcześniejszych dat odcisków pieczętnych

i zapisków sądowych oraz głównych miejsc występowania poszczególnych

herbów na terenie Rzeczypospolitej.

Najwięcej trudności sprawiało i w większości przypadków okazało się

niemożliwe określenie czasu, od kiedy dana rodzina używa herbu. Infor-

macje z licznych źródeł pisanych i ikonograficznych pozwalają wprawdzie

na określenie wieku, od którego dana rodzina posługuje się herbem, lecz

wielokrotnie nie jest możliwe ustalenie, od kogo ze znanych wczesnych

herbownych rodzina ta się wywodzi. Zanim pojawiły się nazwiska, byli

przecież Jakusz z Winiar, Stefan z Rudna czy Jarota z Wilkowa, a ich

O CZYM, DLACZEGO, DLA KOGO

potomkowie nie zawsze przyjmowali nazwiska Winiarski, Rudnowski (Ru-

dzieński, Rudnicki) czy Wilkowski. Niemniej jednak rozróżnienie kolorami

nazwisk rodowych i herbów w spisie herbownych pozwoli Czytelnikowi

na zorientowanie się, które z tych rodów istniały już w czasach od XIII do

XVI wieku.

Kolejnym pasjonującym mnie od lat zagadnieniem był język heraldyki,

czyli terminologia niezbędna do precyzyjnego opisywania herbów. Brak

w pełni ustalonej terminologii polskiej bardzo utrudniał nie tylko zrozu-

mienie wielu opisów, ale także porozumiewanie się między heraldykami.

Postanowiłem więc na własną rękę dokończyć prace kilku znakomitych

heraldyków z XIX i XX wieku.

Ostatnią i jedną z najważniejszych kwestii jest sztuka heraldyczna,

czyli plastyczne kształtowanie herbów. Wizerunki herbów w większości

herbarzy polskich bardzo się różnią, szczególnie po XVII wieku, od tych,

które znajdziemy w herbarzach flamandzkich i burgundzkich, a także na

polskich nagrobkach, tablicach fundacyjnych, iluminacjach średniowiecz-

nych rękopisów, obrazach czy też przedmiotach sztuki użytkowej. Podczas

gdy pierwsze są na ogół mierne i słabo oddają ducha epoki, to wśród

drugich jest bardzo wiele arcydzieł sztuki heraldycznej. Wykonując

ilustracje do tego kompendium, przyjąłem stylizację z końca XV wieku

i starałem się jak najwierniej oddać prostotę i piękno późnogotyckich

godeł herbowych.

Mam nadzieję, że kompendium to będzie przydatne zarówno dla tych,

którzy niewiele wiedzą o heraldyce rodowej, jak również dla heraldyków,

historyków, historyków sztuki, licznych już bractw rycerskich i jeszcze

liczniejszych hobbystów. Szczególnie pomocne może się okazać dla ludzi

szukających swych korzeni, którzy mogli z opowieści rodzinnych zapamię-

tać nazwę herbu, wygląd godła lub brzmienie zawołania. Tym Czytelni-

kom może w poszukiwaniach dopomóc indeks herbów i godeł oraz ich

części składowych (s. 331), zestaw zawołań i nazw herbów lub spis

nazwisk rodzin herbownych. Jeśli jednak ktoś znajdzie swoje nazwisko

w spisie herbownych i okaże się, że przy tym nazwisku jest kilka różnych

herbów, to dla ustalenia pochodzenia i herbu konieczne będzie odnalezie-

nie dokumentów z akt kościelnych i innych, a w tym pomóc może już tyl-

ko zawodowy genealog.

Ponieważ dziedziczony przez pokolenia herb, przyjęty kiedyś przez ry-

cerza lub nadany osobie zasłużonej, jest świadectwem przynależności

przodków do określonego stanu społecznego, przyjrzyjmy się na wstępie

nosicielom herbów i ich roli w naszej historii. Polska demokracja szlachec-

ka ma wspaniałe tradycje, dlatego odziedziczonym herbem można się

szczycić, ale spuścizna rycerska i szlachecka również zobowiązuje. Trzeba

o tym pamiętać szczególnie dzisiaj, w dobie nachalnej propagandy libera-

lizmu i permisywizmu oraz upadku podstawowych wartości, jakimi są ho-

nor, miłość ojczyzny, męstwo, miłosierdzie i poświęcenie.

Plik z chomika:

Izakolobrzeg

Alfred Znamierowski - Herbarz rodowy. Kompendium.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: