Taktyka polskiej kawalerii w wojnie obronnej 1939 r.pdf

(4728 KB) Pobierz
Henryk Walczak
Taktyka polskiej kawalerii
w wojnie obronnej 1939
r
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu
Wydział Historyczny - Studium Zaoczne
Henryk Walczak
Taktyka polskiej kawalerii
w wojnie obronnej 1939 r.
Praca magisterska
napisana pod kierunkiem
doc. dr. hab. Karola Olejnika
w Zakładzie Historii Wojskowej
IHUAM
Poznań 1979 r.
WSTĘP
Polskie tradycje kawaleryjskie miały i mają ścisły związek
z początkami państwa polskiego oraz z walką
o
zachowanie niepodległości
Jazda polska zawsze zajmowała godne i poczesne miejsce w naszej trady­
cji wojskowej oraz w całej tradycji historycznej naszego narodu i państwa.
Również kawaleria II Rzeczypospolitej, schodząc z pól bitewnych, zapisała
jedną z najchlubniejszych kart w dziejach polskiego oręża. Jej odtworzenie
po odzyskaniu niepodległości, przemiany w organizacji, zasady taktyczne­
go wyszkolenia, a przede wszystkim taktycznego użycia w wojnie obronnej
1939 r., stanowią bardzo interesującą problematykę historii naszego kraju,
a zwłaszcza historii wojskowości. Problematyka ta nie mogła nie wzbudzić
zainteresowań badawczych, ale jak dotąd nie doczekała się pełniejszego
i kompleksowego opracowania. Praca niniejsza jest próbą przedstawienia
polskiej myśli wojennej na rolę kawalerii w wojnie, oceny jej wartości bojo­
wej i przydatności taktycznej na współczesnym jej polu walki. Jednym z pod­
stawowych celów tej pracy jest ukazanie sposobów, przy pomocy których
jednostki kawaleryjskie starały się wywiązać z odpowiedzialnych zadań,
jakie we wrześniu 1939 r. postawiło przed nimi dowództwo polskie. Zada­
nia te zostały określone w polskim planie obronnym „Z” i stały w jaskra­
wej sprzeczności z założeniami regulaminowymi i kierunkami wyszkolenia
taktycznego, a głównie z faktycznymi możliwościami bojowymi jednostek
kawaleryjskich.
Taktyka kawaleryjska okresu międzywojennego jest reprezentowana
na ogół przez sporą ilość publikacji o różnym charakterze i niejednolitej war­
tości. W okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu ukazało się sze­
reg opracowań dotyczących problematyki kawaleryjskiej. Większość z nich
ma jednak charakter cząstkowy, w większości wypadków pomijający zasady
użycia kawalerii. Poważnym mankamentem publikacji dotyczących udziału
kawalerii w wojnie obronnej 1939 r. jest fakt, że zostały oparte na stosunkowo
ograniczonej bazie źródłowej. Zjawisko to ma swoje uzasadnienie o tyle,
że wysiłki publicystów były rozproszone, publikacje ukazywały się w kraju
i poza jego granicami. Wiele z nich ma często charakter osobistych wspo­
mnień lub relacji pisanych po upływie wielu lat i dlatego nie zawsze są ści­
słe. Nie można jednak negować ich wartości faktograficznych, jako że mogą
stanowić podstawę dla dokonania wielu konkretnych ustaleń. Niektóre pub­
likacje krajowe zostały opracowane w okresie ostrej krytyki armii między­
wojennej, a szczególnie kawalerii, można więc sądzić, że zostały napisane
do z góry założonej tezy.
W tym miejscu nie nosimy się z zamiarem dokonania przeglądu literatu­
ry naukowej poświęconej całokształtowi problematyki kawaleryjskiej. Bę­
dzie on ograniczony do poglądów polskiej nauki wojennej na rolę kawalerii
w wojnie, przemian w organizacji wielkich jednostek (WJ) kawalerii, kierun­
ków taktycznego wyszkolenia i zasad użycia w działaniach bojowych wojny
obronnej 1939 roku.
Do opracowań, które okazały się cenne do napisania tej pracy, naszym
zdaniem należy zaliczyć następujące pozycje:
Sztuka wojenna w warunkach
nowoczesnej wojny
S. Mossora;
Operacyjna użyteczność kawalerii w świetle
historii
K. Rudnickiego;
Wojsko Polskie 1936-1939
E. Kozłowskiego;
Pol­
ska sztuka wojenna 1918-1939
S. Fereta;
Kawaleria samodzielna II Rze­
czypospolitej
L. Mitkiewicza;
Polskie siły zbrojne w II wojnie światowej
opracowane przez Komisję Historyczną w Londynie;
Komentarze do histo­
rii działań obronnych 1939 roku
M. Porwita;
Regularne jednostki Wojska
Polskiego
T. Jurgi;
Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury
R. Abrahama;
Jazda polska
Z. Godyna;
Bitwa nad Bzurą
T. Kutrzeby oraz
Bitwy polskiego
września
A. Zawilskiego i inne wykazane w bibliografii.
Większość z wymienionych publikacji okazała się przydatna dla opraco­
wania zagadnień zawartych w trzech pierwszych rozdziałach. W tej części
pracy wykorzystano prace S. Mossora, E. Kozłowskiego, S. Fereta, K. Rud­
nickiego, T. Jurgi, a nawet H. Salmona, oficera Sztabu Generalnego kawalerii
fi-ancuskiej.
Polskie siły zbrojne...,
podobnie jak praca E. Kozłowskiego, oparte są
na szerokiej bazie materiałowej: dokumentach archiwalnych, relacjach, wy­
dawnictwach urzędowych, wspomnieniach i pamiętnikach oraz czasopis­
mach. Nie świadczy to wcale, że wspomniane opracowania są całkowicie
obiektywne. W pierwszym przypadku można się dopatrzyć między wiersza­
mi próby usprawiedliwienia klęski, braku analizy i oceny podawanych fak­
tów, w drugim - autor nie dostrzega ewolucji polskiej myśli wojskowej do­
tyczącej oceny przydatności kawalerii w wojnie. Dużą pomocą w napisaniu
pracy okazały się wspomnienia gen. R. Abraliama, budzące żywe, namiętne,
a nawet nieraz ostre polemiki, zwłaszcza wśród żyjących, chociaż już nie­
licznych uczestników „polskiego września”. Ich wartość opiera się nie tylko
na wspomnieniach samego Abrahama, lecz również na relacjach oficerów
Wielkopolskiej Brygady Kawalerii oraz na rozkazach operacyjnych dowódcy
tej brygady i dowódcy Armii „Poznań”. Podobną wartość prezentują opraco­
wania gen. T. Kutrzeby, T. Jurgi i A. Zawilskiego.
Obok wspomnianych wyżej opracowań w pracy tej wykorzystano liczne
rozprawy i artykuły teoretyczne opublikowane w latach międzywojennych,
w czasie wojny i w okresie powojennym na łamach czasopism wojskowych
publikowanych w kraju i za granicą. Szczególnie cenne okazały się artykuły
opublikowane w „Przeglądzie Kawaleryjskim” (miesięczniku poświęconym
sprawom kawalerii i artylerii konnej, wydawanym od lipca 1924 r. do wrześ­
nia 1939 r. przez Departament Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych),
w „Bellonie” (wydawanej w kraju i za granicą - patrz przyp. 25 z rozdz. I),
w „Przeglądzie Kawalerii i Broni Pancernej” (kwartalniku historycznym wy­
dawanym w Londynie przez Zrzeszenie Kół Pułkowych Kawalerii), w „Myśli
Wojskowej” (miesięczniku wydawanym przez MON od lipca 1950 r. w miej­
sce „Bellony”) oraz w „Wojskowym Przeglądzie Historycznym” (kwartal­
niku wydawanym przez Wojskowy Instytut Historyczny - WIH od 1956 r.,
poświęconym głównie upowszechnianiu wiedzy o wysiłku zbrojnym narodu
polskiego w wojnie wyzwoleńczej 1939-1945).
Całościowe wykorzystanie wymienionych czasopism wojskowych oka­
zało się sprawą skomplikowaną, a czasem wręcz niemożliwą, nawet przy
dążeniu do wykorzystania bibliograficznej zawartości tylko tych numerów
i roczników, w których znajdowały się materiały dotyczące wyłącznie opra­
cowywanych zagadnień. Niektóre z nich, o ciekawej zawartości faktogra­
ficznej, z różnych względów natury obiektywnej okazały się dla autora tej
pracy po prostu nieosiągalne. Te z czasopism, do których autor pracy zdołał
dotrzeć, okazały się nie tylko cennym uzupełnieniem materiałów archiwal­
nych i instrukcji, lecz często jedynym źródłem wyjaśniającym głównie takie
problemy, jak poglądy na charakter przyszłej wojny i sposoby jej kontynuo­
wania oraz użycie w niej kawalerii - drugiego z podstawowych rodzajów sił
zbrojnych.
Przy pisaniu tej pracy wykorzystano również
Regulamin kawalerii,
cz. III
z 1931 r. i
Ogólną instrukcję walki
(OIW), cz. II,
Działania kawalerii samo­
dzielnej
1933 r. oraz nowy projekt OIW z 1938 roku.
Wychodząc z założenia, że w publikacjach okresu międzywojennego ze
zrozumiałych względów nie wykorzystano regulaminów i dokumentacji

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin