Izabela Kowalczyk - Ciało i władza. Polska sztuka krytyczna lat 90.pdf

(12359 KB) Pobierz
Izabela
Kowalczyk
Ciało
i
władza
Polska
sztuka
krytyczna
lat
90.
Izabela
Kowalczyk
Ciafo
i
władza
Polska sztuka
krytyczna
lat
90.
Copyright
©
by
Izabela
Kowalczyk
&
Wydawnictwo
Sic!,
Warszawa
2002
Projekt
okładki
i
stron
tytułowych
Anna
Klonowska
Redakcja
i
korekta
Ewa
Wieleżyńska
311089
Książka
napisana
dzięki
stypendium
twórczemu
Ministra
Kultury
i
Dziedzictwa
Narodowego
Książka
wydana
dzięki
pomocy
finansowej
Komitetu
Badań
Naukowych
Wydawnictwo
oraz
autorka
dziękują
wszystkim
artystom,
którzy
udo­
stępnili
swoje
prace
dla
potrzeb
tej
książki
Wydanie
I
Wydawnictwo
Sic!
s.c.
00-724
Warszawa
ul.
Chełmska
27/23
tel./faks:
(22)
840
07
53
e-mail:
biuro(?fwydawnictwo-sic.com.pl
http://www.wydawnictwo-sic.com.pl
Łamanie
komputerowe:
Borgis,
02-795
Warszawa
ul.
Kazury
2c
m.
6,
tel./faks:
(22)
648
65 62
Druk
i
oprawa:
Opolgraf
SA
Uprzejmie
informujemy,
że
tekstów
przez
nas
niezamówionych
nie
odsyłamy
i
nie
przechowujemy
Wstęp
Tematem
tej
książki
ciało
i
władza
w
polskiej
sztuce
lat
dziewięćdziesiątych.
Rok
1989
stanowi
istotną
cezurę.
Data
ta
osadza
sztukę
w
nowym
kontekście
ustrojowym.
Intere­
suje
mnie,
w
jaki
sposób
sztuka
odpowiada
na
zaistniałe
w
Polsce
zmiany
polityczne
i
kulturowe,
odsłania
mechani­
zmy
funkcjonowania
kultury
konsumpcyjnej,
zaznacza
miejsce
ciała
w
tej
kulturze
oraz
jak
konstruowana
jest
w
niej
tożsamość.
Sztukę
krytyczną
można
zdefiniować
jako
twórczość
odwołującą
się
nieustannie
do
współczesnej
rze­
czywistości
oraz
ujawniającą
strategie
i
stosunki
władzy
obecne
w
naszym
społeczeństwie,
w
działaniach
politycz­
nych,
w
szeroko
pojętej
kulturze,
a
także
w
nas
samych.
W
centrum
zainteresowania
omawianego
przeze
mnie
nurtu
w
sztuce
polskiej
znalazło
się
ciało
jako
obszar
dys­
cyplinowania
jednostek,
a
także
istotne
miejsce
określania
własnej
tożsamości.
Przyczyny
zainteresowania
się
części
artystów,
krytyków
i
teoretyków
sztuki
problemem
ciała
w
latach
dziewięćdziesiątych
złożone.
Wymienić
można
popularność
myśli
Michela
Foucaulta,
a
także
wpływ
teo­
rii
Gilles’a
Deleuze’a,
psychoanalizy
Jacques’a
Lacana
i
koncepcji
feministycznych.
Można
mówić
też
o
nowych
sposobach
funkcjonowania
ciała
w
kulturze
konsumpcyj­
nej;
istnieje
coraz
więcej
możliwości
manipulowania
cia­
łem
(na
przykład
udoskonalone
techniki
transplantacji
czy
klonowania
człowieka),
w
zawrotnym
tempie
rozwija
się
kultura
wirtualna.
Nurt
„krytyczny”
w
sztuce
polskiej
byl
bohaterem
nie­
jednego
skandalu
obyczajowego,
ale
przewrotnie
przywra-
10
Ciało
i
władza
cal
sztuce
zainteresowanie
szerszej
publiczności.
Mam
na
myśli
twórczość
takich
artystów,
jak
Paweł
Althamer,
Miro­
sław
Bałka,
Grzegorz
Klaman,
Katarzyna
Kozyra,
Zofia
Kulik,
Konrad
Kuzyszyn,
Zbigniew
Libera,
Joanna
Rajkow-
ska,
Robert
Rumas,
Alicja
Zebrowska,
Artur
Żmijewski.
to
twórcy
multimedialni,
zajmujący
się
fotografią,
wideo,
instalacją.
Ich
sztuka
związana
jest
z
krytycznym
spojrze­
niem
na
współczesną
rzeczywistość
i
analizą
mechanizmów
kultury.
Artystki
(między
innymi
Katarzyna
Kozyra,
Alicja
Żebrowska,
Hanna
Nowicka-Grochal,
Monika
Zielińska
i
Anna
Baumgart)
zaczęły
otwarcie
stawiać
problemy
płci,
widzialności
i
niewidzialności
określonych
wzorców
ciele­
sności
czy
tyranii
ideałów
urody
funkcjonujących
w
naszej
kulturze.
Ciało
w
ich
sztuce
zaczęło
pojawiać
się
jako
miej­
sce
dyscyplinowania
kobiecości.
W
trakcie
pisania
tej
książki
pojawiła
się
na
scenie
ar­
tystycznej
twórczość
młodych,
debiutujących
artystów.
Mam
na
myśli
między
innymi
Joannę
Rajkowską,
Monikę
Zielińską,
Annę
Baumgart
i
Dorotę
Nieznalską,
których
sztuka
eksploatuje
problemy
ciała
i
władzy.
Jednak
w
związku
z
ograniczoną
objętością
książki,
a
także
dlate­
go,
że
to
artystki,
u
których
postawy
twórcze
dopiero
się
krystalizują,
zostaną
one
pominięte
(sądzę,
że
ich
sztuka
warta
będzie
w
najbliższym
czasie
oddzielnej
analizy).
Twórczość
niektórych
artystów
nie
została
uwzględniona
także
dlatego,
że
wykracza
poza
temat
tej
książki.
Tak
jest
między
innymi
w
przypadku
Roberta
Rumasa,
którego
przede
wszystkim
interesuje
tożsamość
kształtowana
w
kręgu
polskiego,
dewocyjnego katolicyzmu,
co
stanowi
te­
mat
wart
rozważenia
w
kontekście
władzy,
ale
który
wyma­
gałby
znacznego
rozszerzenia
podjętej
tu
tematyki.
Pomi­
jam
też
twórczość
Mirosława
Bałki,
artysty
niewątpliwie
wyróżniającego
się,
niemniej
problem
ciała
pojawia
się
u
niego
w
całkowicie innych
znaczeniach
i
trudno
jego
sztu­
Zgłoś jeśli naruszono regulamin