Wola.pdf

(11259 KB) Pobierz
Hannah
Arendt
WOLA
PRZEŁOŻYŁ
ROBERT
PIŁAT
PRZEDMOWĄ
OPATRZYŁA
HANNA
BUCZYŃSKA-GAREWICZ
CZYTELNIK
•
WARSZAWA
1996
Tytuł
oryginału
angielskiego
THE
LIFE
OF
THE
MIND:
2.
WILLING
Copyright
©
1971
by
Hannah
Arendt
©
1977,
1978
by
Harcourt
Brace
Jovanovich,
Inc.
©
1978
by
Mary
McCarthy
Redaktor
serii
Irmina
Pawelska-Jagniątkowska
Opracowanie
graficzne
JAN
S.
MIKLASZEWSKI
Redaktor
Irmina
Pawelska-Jagniątkowska
Redaktor
techniczny
Maria
Leśniak
Korektor
Anna
Piątkowska
©
Copyright
for
the
Polish
edition
by
Spółdzielnia
Wydawnicza
„Czytelnik",
Warszawa
1996
ISBN
83-07-02479-X
SPIS
TREŚCI
Sens
woli
i
wolności
—
napisała
Hanna
Buczyńska-Garewicz
.
.
5
Nota
wydawcy
—
Mary
McCarthy..........................................................
22
Wstęp..............................................................................................................
25
I.
Filozofowie
i
wola............................................................................
31
1.
Czas
i
aktywnościumysłu.........................................................
31
2.
Wola
i
epoka
nowożytna............................................................
42
3.
Główne
obiekcje
przeciwko
woli
wfilozofii
nowożytnej
.
46
4.
Problem
tego,
co
nowe.............................................................54
5.
Konflikt
pomiędzy
myśleniem
i
chceniem:
tonalność
aktyw­
ności
umysłu................................................................................
60
6.
Rozwiązanie
Hegla:
filozofiahistorii.........................................
67
II.
Quaestio
mihi
factus
sum:
Odkrycie
wewnętrznego
człowieka
.
88
7.
Zdolność
wyboru:
proairesis
jako
poprzedniczka
woli
.
.
88
8.
Apostoł
Paweł
i
bezsilność
woli
.............................................
99
9.
Epiktet
i
wszechmoc
woli...........................................................
111
10.
Augustyn
—
pierwszy
filozof
woli...........................................
126
III.
Wola
i
intelekt...............................................................................
165
11.
Tomasz
z
Akwinu
i
prymat
intelektu......................................
165
12.
Duns
Szkot
i
prymat
woli......................................................
180
IV.
Konkluzje.........................................................................................
212
13.
Idealizm
niemiecki
—
„tęczowy
most
z
pojęć”
....
212
14.
Odrzucenie
woli
przez
Nietzschego.......................................
223
15.
Heidegger:
wolaniechcenia.......................................................
241
16.
Otchłań
wolności
i
novus
ordo
seclorum
.
............................
268
SENS
WOLI
I
WOLNOŚCI
Czy
wiemy,
czego
chcemy?
Czy
możemy
chcieć
naszej
woli?
Czy
możemy
czynić
to,
co
chcemy?
Czym
jest
ludzka
zdolność
chcenia?
Czy
wola
może
być
wolna?
Hannah
Arendt
w
niniejszej
książce
rozważa
te
i
inne
podstawowe
kwestie
związane
z
pojęciem
woli.
Kwestie
te
stanowią
oczy­
wiście
moment
codziennego
doświadczenia
każdego
czło­
wieka.
Można
do
nich
jednak
różnie podchodzić.
Można
o
nich
myśleć
w
sposób
naiwny,
zdroworozsądkowy,
psy­
chologiczny,
który
ślizga
się
jedynie
po
powierzchni
i
nie
sięga
nigdy
istoty
zjawiska.
Na
tym
naiwnym
poziomie
każdy
wie
coś
o
woli,
doświadcza
jej
stale.
Jednakże
jest
to
zarazem
poziom
wiedzy
najmniej
ciekawy,
banalny,
nie­
wart
w
istocie
rzeczy
wysiłku
myślowego.
Nie
z
takim
też
wymiarem
problemu
woli
mamy
do
czynienia
w
niniejszej
książce.
A
więc
z
jakim?
Poza
naiwnym
wymiarem
pytań
istnieje
także
ich
wymiar
filozoficzny,
który
przekracza
płytkość
i
wąskość,
a
zatem
naiwność
indywidualnego
do­
świadczenia.
W
myśleniu
filozoficznym
kumuluje
się
histo­
ryczne
doświadczenie
myśli
ludzkiej
i
dlatego
jest
ono
zdol­
ne
do
ukazywania
rzeczy
niedostępnych
potocznemu
do­
świadczeniu.
Filozofia
jest
historią
filozofii,
jest
mądrością
zbudowaną
na
gruncie
wielowiekowego
powtarzania
i
do­
ciekania
pytania
o
sens
bycia.
Stałe
powracanie
zasadni­
czych
pytań
filozoficznych
nie
jest
jednak
ich
prostą
repety-
cją,
przeciwnie,
jest
ono
zawsze
innym,
nowym
ich
rozwa­
żaniem,
pojawia
się
w
różnych
formach
i
w
różnych
kontek­
stach
myślowych.
Wspólne
filozoficznemu
myśleniu
jest
przede
wszystkim
owo
zdumienie
starożytnych
Greków,
owo
pytanie
o
rzeczy
nie
powierzchniowe,
z
którego
filozofia
narodziła
się
wiele
wieków
temu.
Jak
pisał
Heidegger,
każdy
wielki
filozof
mówi
o
tym
samymi
jego
wielkość
mierzy
się
właśnie
zdolnością
do
myślenia
o
tym
samym,
a
nie
naiwnie
pojętą
oryginalnością.
Łatwo
jest
uchwycić
sens
6
Sens
woli
i
wolności
myśli
Heideggera:
właśnie
pytając
o
to
samo
filozof
uzys­
kuje
wgląd
w
historyczne
doświadczenie
myślenia
ludzkie­
go,
staje
się
sam
jego
momentem
i
dzięki
temu
jest
zdolny
do
przekroczenia
wąskich
granic
indywidualnego
potocz­
nego
doświadczenia.
Filozofia
może
być
mądrością
tylko
dzięki
tak
rozumianej
jedności
filozoficznego
doświadcze­
nia.
A
filozof
służy
nie
własnemu
imieniu,
ale
sprawie
filo­
zofii.
Z
takim
też
właśnie
rozumieniem
filozofii
i
pytań
filo­
zoficznych
mamy
do
czynienia
w
niniejszej
książce.
Arendt
bada
i
przedstawia
historyczne
doświadczenie
myślenia
filo­
zoficznego
w
zakresie
kwestii
woli.
Nie
jest
to
jednak
zwykła
historia
filozofii.
Nie
idzie
bowiem
o
systematyczne
opisywa­
nie
poglądów
różnych
dawnych
autorów.
Nie
jest
to
rów­
nież
po
prostu
historia
idei.
Autorka
z
wielkim
sceptycyz­
mem
wyraża
się
o
możliwości
historii
idei.
Tak
zwana
„hi­
storia
idei”
opiera
się
na
fałszywej
przesłance
zakładającej
istnienie
czegoś
takiego
jak
„idea
jako
taka”
(lub
„argument
jako
taki”
w
filozofii
analitycznej),
przez
co
odznacza
się
całkowitą
niezdolnością
rozumienia,
o
co
w
owych
„ideach”
istotnie
chodziło.
Arendt
ponadto
podkreśla,
że
historia
idei
jest
możliwa
jedynie
na
gruncie
założeń
systemu
dialektyki
Hegla,
gdyż
inaczej
owo
następstwo
i
generowanie
idei
nie
posiada
żadnej
podstawy.
Tak
więc
niniejsza
książka
nie
jest
ani
historią
filozofii,
ani
historią
idei.
To,
z
czym
w
niej
mamy
do
czynienia,
jest
w
gruncie
rzeczy
Heideggerowskim
rozumieniem
filozofii
jako
historycznego
pytania
o
to
samo,
pytania
o
sens
bycia
i
o
wszystkie
dalsze
kwestie,
które
do
tego
pytania
należą
i
które
się
wokół
niego
nadbu­
dowały
przez
wieki
filozofowania.
Rozważania
Arendt
nie
są
skoncentrowane
na
kwestii
bycia
bezpośrednio.
Ich
te­
matem
jest
chcenie,
ludzka
zdolność
chcenia,
czyli
wola.
Nietrudno
jednak
dostrzec,
że
jest
to
temat
należący
do
szeroko
(Heideggerowsko)
pojętej
kwestii
bycia.
Wola
jest
jednym
ze
sposobów
ludzkiego
bycia,
a
jako
jeden
ze
spo­
sobów
bycia
należy
do
bycia
jako
takiego.
W
ten
sposób
pytanie
o
wolę
jest
pytaniem
sensu
stricto
metafizycznym.
Podobnie
jak
w
pracy
Heideggera
Bycie
i
czas,
ludzkie
bycie
jest
kluczem
do
problemu
metafizyki.
Pytanie
o
to,
czym
jest
wola,
w
książce
Arendt
zostało
postawione
jako
pytanie
metafizyczne,
idzie
w
nim
bowiem
o
sposób
ludzkiego
bycia.
Wola
jest,
obok
myślenia,
jedną

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin