SZTUKA KLASYCZNA (od V – poł. IV w. przed Chrystusem)
Podział:
- 1 poł. V w. - wczesno klasyczna
- 2 poł. V w. - pełno klasyczna - złoty okres kultury greckiej
- 1 poł. IV w. - późno klasyczna
Faza wczesno-klasyczna
Przykłady rzeźb:
-Woźnica z Delf, zwany również Aurigą. Wykonany z brązu, w pozie statycznej ujęty frontalnie, bardzo mocno wydłużona dolna część ciała. Rzeźba pierwotnie była ustawiona w rydwanie na szczycie świątyni. Wydłużenie korpusu było rodzajem korekty optycznej. Drobiazgowo opracowana twarz z inkrustowanymi oczami.
-Zeus z Artemizjon – przedstawiony w momencie rzucania trójzębem lub miotania piorunem. Dokładna budowa anatomiczna, kompozycja dynamiczna, zerwanie z archaiczną frontalnością.
Faza pełno-klasyczna
Architektura
Powstają budowle akropolu w Atenach. Odbudowę świętego wzgórza Aten rozpoczęto po wojnach perskich w 450r. Istotą całego kompleksu będzie połączenie cech doryckich i jońskich w jedną całość.
Wejście na Akropol tzw. Propyleje – architektem jest Mnesikles. Składały się na zewnątrz z portyków doryckich, we wnętrzu znajdowały się kolumny jońskie.
Po prawej stronie propylejów, na wysuniętym bastionie znajdowała się jońska świątynia Ateny Nike, amfiprostylos, dzieło architekta Kallikratesa. Świątyńkę otaczała balustrada z płaskorzeźbionymi przedstawieniami Bogini Nike odwiązującej sandał. Niezwykle naturalnie uchwycony ruch.
Po lewej stronie Propylejów wznosiła się Pinakoteka, muzeum przeznaczone do przechowywania obrazów.
Najważniejszą świątynią na Akropolu jest Partenon – dzieło Kallikratesa i Iktinosa. Dorycki peripteros zastosowaniem wszystkich korekt optycznych, o doskonale wyważonych proporcjach. Wnętrze podzielone dwoma rzędami kolumn, z tyłu pomieszczenie pomocnicze tzw. opistodomos. Świątynia poświęcona była opiekunce miasta Atenie Partenos, której posąg wykonany przez Fidiasza znajdował się we wnętrzu.
Dekoracja Partenonu została wykonana przez Fidiasza i jego szkołę.
-Na pierwszym przyczółku zostały przedstawione narodziny Ateny z głowy Zeusa.
-Na drugim przyczółku walka Ateny i Posejdona, bitwa o panowanie nad miastem.
-Na metopach została przedstawiona
-Gigantomachia
-Centauromachia
-Walka Amazonek
-Bitwa o Troję
Dorycką surowość Partenonu łagodzą pewnie elementy jońskie – biegnący w cieniu kolumn, dookoła ścian Partenonu ciągły joński fryz, przedstawiający Procesję Panatenajską.
Erechtejon – architektem jest Filokles. Poświęcona Atenie, Postejdonowi, Erechteuszowi.
Świątynia jońska na nieregularnym planie, jest na kilku poziomach, gdyż łączył fundamenty dawnych obiektów.
Posiada aż 3 portyki. W portyku zachodnim zamiast kolumn belkowanie podtrzymują posągi kobiet tzw. kariatydy. Swoją ozdobnością kariatydy kontrastują z długim, płaskim tyłem ściany.
Na Akropolu znajdowały się również wolno stojące posągi np. posąg Ateny Promachos – dzieło Fidiasza, której włócznia o złoconym grocie wskazywała drogę okrętom do portu.
W okresie pełno-klasycznym powstał porządek koryncki, pierwsza kolumna koryncka została zastosowana we wnętrzu świątyni Apollina w Bassaj – architekt Iktinos.
Rzeźba
Wyłącznym tematem rzeźby jest postać ludzka, działa 3 najwybitniejszych rzeźbiarzy: Fidiasz, Myron, Poliklet.
Fidiasz wraz z uczniami i pomocnikami wykonał dekorację rzeźbiarską Partenonu. Najważniejszą częścią dekoracji jest procesja Panatenajska, która przedstawia pochód idący z darami na szczyt Akropolu w dniu święta patronki Aten, tzw. Panatenajów. W tym dniu na szczyt Akropolu podążają przedstawiciele wszystkich stanów: chłopcy, dziewczęta, jeźdźcy na koniach. Procesja (fryz) ma około 160 m długości. Widoczna niezwykła precyzja w oddaniu szczegółów. Najwybitniejszy przykład sztuki klasycznej.
W Tympanonie w którym Fidiasz przedstawił narodziny Ateny z głowy Zeusa, w narożniku zostały przedstawione 3 mojry. Postacie ubrane w szaty, układające się w drobne fałdy, spod których widoczne jest ciało. Jest to technika tzw. mokrych szat.
Fidiasz wykonał posąg Ateny Partenos, do wnętrza Partenonu. Posąg był 12 metrowej wysokości, wykonany w technice chryzelefantyny, która polegała na tym że trzon rzeźby był drewniany, obłożony złotem i kością słoniową. Atena przedstawiona frontalnie, jedną ręką wspiera się na tarczy, w drugiej ręce trzyma posąg Ateny Nike. Na głowie ma hełm zdobiony sfinksami i centaurami.
Fidiasz wykonał również posąg Zeusa przeznaczony do świątyni Zeusa w Olimpii. Był jeszcze większy niż Atena, został uznany przez starożytnych za jeden z siedmiu Cudów Świata Starożytnego.
Fidiasz był świetnym organizatorem dużego warsztatu rzemieślników, posiadał zdolności inżynieryjno – konstrukcyjne. Był przyjacielem Peryklesa, został oskarżony o świętokradztwo i nadużycia, gdyż umieścił wizerunek własny i Peryklesa na tarczy Ateny.
Myron – najsłynniejsze dzieło to dyskobol. Przedstawia zawodnika w momencie rzutu. Wyginając rękę z dyskiem w tył, podkreślone odchyleniem nogi do tyłu. Myron uchwycił w nim krótkotrwały moment między dwoma ruchami, twarz bez emocji. Rzeźba stała się symbolem wysiłku sportowego.
Poliklet – prowadzi poszukiwania doskonałych proporcji ciała ludzkiego. Od Polikleta wywodzi się, że piękno ciała ludzkiego tkwi w proporcjach. Wprowadza do rzeźby kontrapost. Tworzy kanon według którego głowa stanowi 1/8 wysokości ciała. Wyniki swoich rozważani opublikował w traktacie. Przykładem rzeźba Polikleta jest Doryforos i Diadumenos.
Faza późno klasyczna
Przykładem architektury z tej epoki jest Mauzoleum Halikarnasie. Jońska budowla kolumnowa na wysokim cokole zakończona 24 stopniową piramidką. Na szczycie ustawiony był rydwan z postacią króla Mauzolosa i jego żony. Od imienia króla powstała nazwa mauzoleum na określenie monumentalnych budowli grobowych. Budowla miała ponad 40m wysokości. Nie zachowała się. 1z7 cudów świata starożytnego.
Teatr w Epidauros. W okresie późno klasycznym powstają greckie teatry. Budowle w kształcie półkola, oparte o naturalny stok terenu. Przed widownią znajduje się kolista orchestra na której występował chór. Całość zamykał wysoki budynek skene, przed którym na podeście tzw. proskenionem występowali aktorzy.
Dzieła trzech wybitnych rzeźbiarzy: Skopas, Lizyp, Praksyteles.
Skopas - zrywa z dotychczasową równowagą, statyką. Wprowadza do rzeźby dużą ekspresję, silne poruszenie.
Szalejąca Meandra/Bachanka - rzeźba przestawia nimfę z orszaku boga Bachusa (Dionizosa), oddaną w gwałtownym tańcu pod wpływem młodego wina. Widoczny skręt ciała, odchylona w tył głowa, dynamiczny ruch, rozchylone usta, głęboko osadzone oczy. Twarz wyraża tzw. ''Patos'' - silną ekspresje, przesadzone uczucia.
Lizyp- wyrósł w środowisku w którym żywa była tradycja Polikleta. Sto lat po Poliklecie wprowadza nowy kanon w nim głowa stanowi 1/9 wysokości ciała. Rozluźnia również sztywny układ kontrapostu.
Apoksyomenos - jest to postać zawodnika ocierającego po zawodach ciało z oliwy za pomocą skrobaczki. Jest przykładem nowego kanonu. Proporcje stają się bardziej wysmukłe.
Odpoczywający Ares - postać w pozie siedzącej, między rękami i nogami widoczne są prześwity. Przez nie przepływa otaczające powietrze. W ten sposób rzeźba współgra z otoczeniem.
Ulubionym tematem Lizypa był Herakles. Przykładem jest rzeźba Odpoczywającego Heraklesa. Nadmiernie przedstawiona muskulatura.
Jest też autorem pierwszego portretu w sztuce greckiej. Był nadwornym rzeźbiarzem Aleksandra Wielkiego i wykonał jego portret przekazując jego rysy twarzy dla potomności. Stara się przedstawić nie tylko wygląd zewnętrzny, ale też głębie duchową. Głęboko osadzone oczy to wpływ eskopasa.
Praksyteles - interesował go przede wszystkim akt. Wprowadza do rzeźby postać młodzieńca Efeba o delikatnym ciele i miękkim modelunku.
Przykładem może być Apollo Sauroktonos (Apollo zabijający jaszczurkę). Wsparty o pień drzewa po którym przebiega jaszczurka. W ręce trzyma nóż.
Praksyteles najbardziej lubi rzeźbić w białym marmurze.
Odpoczywający satyr - wsparty o pień drzewa. Esowaty kształt ciała. Przez ramię przerzucona skóra lamparta. Rozmarzona twarz.
Hermes z małym Dionizosem na rękach- przedstawiony jest moment, w którym Hermes prowadząc Dionizosa do nimf zatrzymuje się, by zerwać małemu bogu kiść winogron. Kompozycja obmyślona by skupić uwagę na twarzach bogów.
Praksyteles wprowadził do rzeźby akt kobiecy, wykonał postać Wenus dla miasta Knidos, jest to tzw. Wenus Knidyjska - przedstawiona w momencie wychodzenia z kąpieli.
Wenus Amadyomene - wykonując rzeźbę Wenus posłużył się wieloma modelkami. Od każdej zapożyczając jej najpiękniejsze cechy.
Jego uczniem był Leochares - wykonuje on rzeźby bogów.
Apollo Belwederski - postać boga przedstawiona w naturalnym ruchu. Wielokrotnie będzie naśladowane w późniejszych czasach.
Artemida z Luwru - przedstawiona w momencie wyciągania strzały z kołczana. Również widoczna naturalność ruchu.
Starożytna grecja Okres klasyczny[Wpisz imię i nazwisko autora]
wedkarzpolski1973