Jerzy Brzozowski - Stanąć po stronie tłumacza. Zarys poetyki opisowej przekładu.pdf

(10468 KB) Pobierz
Jerzy Brzozowski
STANĄĆ PO STRONIE
TŁUMACZA
ZARYS POETYKI
OPISOWEJ PRZEKŁADU
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Jerzy Brzozowski
STANĄĆ PO STRONIE
TŁUMACZA
ZARYS POETYKI
OPISOWEJ PRZEKŁADU
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
RECENZENT
PROJEKT OKŁADKI
prof. dr hab. Elżbieta Tabakowska
Paweł Sepielak
Na okładce fragment kaplicy w klasztorze dominikańskim La Tourette
(fot. Agnieszka Hennel-Brzozowska)
Książka dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Wydziału Filologicznego
oraz Instytutu Filologii Romańskiej
© Copyright by Jerzy Brzozowski & Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Wydanie I, Kraków 2011
All rights reserved
Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i roz-
powszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie
informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.
ISBN 978-83-233-3203-9
www.wuj.pl
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Redakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Kraków
tel. 12-631-18-80, tel./fax 12-631-18-83
Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98
tel. kom. 0506-006-674, e-mail: sprzedaz@wuj.pl
Konto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325
Spis treści
Od autora............................................................................................................
Rozdział 1. Teoria przekładu w systemie nauk humanistycznych .....................
Rozdział 2. Poetyka i filozofia. Sposób istnienia przekładu ..............................
Rozdział 3. Strategie przekładu .........................................................................
Rozdział 4. Uniwersalia, techniki, figury...........................................................
4.1. Uniwersalia, tendencje deformacyjne, błędy przekładu ..........
4.2. Techniki przekładu...................................................................
4.3. Figury przekładu ......................................................................
Rozdział 5. Figury przekładu na tle języka oryginału .......................................
5.1. Funkcja referencyjna ...............................................................
5.2. Funkcja impresywna (apelatywna) ..........................................
5.3. Funkcja fatyczna ......................................................................
5.4. Funkcja emotywna ...................................................................
5.5. Funkcja metajęzykowa ............................................................
5.6. Funkcja poetycka .....................................................................
Rozdział 6. Figury przekładu na tle języka docelowego ...................................
6.1. Zapożyczenie leksykalne .........................................................
6.2. Kalka ........................................................................................
6.3. Neologizm inspirowany tekstem oryginału .............................
6.4. Tłumaczenie dosłowne ............................................................
6.5. Hybrydalne konstrukcje frazeologiczne. Świadoma
interferencja i „ekwiwalencja jednokierunkowa” ....................
Rozdział 7. Poetyka historyczna przekładu .......................................................
Rozdział 8. Dylematy ewaluacji ........................................................................
Aneks. Utwory poetyckie analizowane w tekście..............................................
Streszczenie........................................................................................................
Summary ............................................................................................................
Bibliografia ........................................................................................................
Indeks osób ........................................................................................................
7
11
31
47
65
65
76
79
85
85
108
112
115
118
121
131
133
138
140
145
153
163
183
201
209
211
213
225
Od autora
Ambicją niniejszej książki jest zwrócenie szczególnej uwagi na kilka proble-
mów pomijanych lub słabo obecnych w polskich badaniach nad przekładem.
Sam jej tytuł jest świadomie prowokujący. O tłumaczach zwykło się mówić
z lekceważeniem, począwszy od słów Horacego: „O imitatores, servum pe-
cus”, poprzez uwagi Cervantesa o „kobiercach flandryjskich oglądanych
z przeciwnej strony” czy przy każdej okazji, do przesytu powtarzany slogan
„traduttore, tradittore”, aż po opinię Roberta Frosta, że „poezją jest to, co
przepada w przekładzie”.
Uściślijmy na początek pewne kwestie. Po pierwsze, nie można problemu
przekładu sprowadzać jedynie do przekładu poetyckiego. Liczba komunika-
tów, które do dzisiejszego człowieka docierają w formie tłumaczeń, jest wręcz
gigantyczna; trudno ją określić w procentach, ale rzecz dotyczy wszelkich
dziedzin życia codziennego, od prognoz pogody w interesujących nas właśnie
krajach świata, poprzez najświeższe informacje o katastrofach lub ważnych
wydarzeniach politycznych, notowania na światowych giełdach, wyniki ostat-
nich meczów w NBA, Lidze Mistrzów itd., po ulotki dołączane do lekarstw
czy instrukcje obsługi samochodów, komputerów i innych najpowszechniej
używanych urządzeń.
Wracając jednak do literatury pięknej, stwierdzić wypada, że dominująca
i jednoznacznie krytyczna postawa wobec jej tłumaczeń graniczy z hipokry-
zją. Również i w tej dziedzinie, jeżeli weźmiemy pod uwagę, co faktycznie
czyta kulturalna publiczność na całym świecie, zarysuje się pewnie ilościo-
wa przewaga tekstów tłumaczonych z języków obcych. Nawet jednak gdyby
pominąć w tym zestawieniu literaturę popularną, teoretyczna absolutyzacja
oryginału kosztem
każdego
przekładu nie ma pokrycia w praktyce czytelni-
czej. Jest skądinąd oczywistym paradoksem, że fundacyjny tekst zachodniej
kultury, czyli Nowy Testament, w istocie
nie ma
oryginału: Jezus mówił po
aramejsku, jego słowa (poza paroma dosłownymi przytoczeniami) znamy je-
dynie w przekładach. Już sam ten paradoks powinien skłonić nas do bardziej
wyważonego poglądu na kwestie przekładu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin