ROMAN OSSOWSKI TEORETYCZNE i PRAKTYCZNE PODSTAWY REHABILITACJI SPIS TREŚCI Przedmowa..................................................................................... ROZDZIAŁ PIERWSZY Koncepcja funkcjonowania człowieka - ujęcie na użytek rehabilitacji.................................................................................... 1. Podstawowe mechanizmy funkcjonowania człowieka................ 1.1. Mechanizmy autonomiczne.............................................. 1.1.1. Metabolizm. - autonomiczne funkcjonowanie ustroju........................................................................ 1. 1.2. Homeostaza i stres - zachowanie biologicznych standardów................................................................ 1.2. Mechanizmy zachowania człowieka................................. 1.2.1. Odruchy bezwarunkowe............................................ 1.2.2. Odruchy warunkowe - zachowania nabyte............... 1.2.3. Zachowania wytwarzane przez jednostkę - przystosowanie do otoczenia oraz ustosunkowania osobiste...................................................................... 2. Niepełnosprawnoś jako wyraz obniżonej wydolności regulacyjnej jednostki................................................................ 3. Sytuacje życiowe osób niepełnosprawnych............................... 3.1. Status pojęcia "sytuacja" w psychologii........................... 3.1.1. Natura informacji o relacjach między podmiotem a otoczeniem............................................................... 3.1.2. Struktura programów regulacji a sytuacja człowieka.................................................................... 3.2. Natura sytuacji życiowych osoby niepełnosprawnej - egzemplifikacja.............................................................. 3.2.1. Percepcja własnego położenia życiowego................... 3.2.2. Percepcja otoczenia zewnętrznego............................. 3.2.3. Percepcja samego siebie w perspektywie innych....... 4. Nauczanie nowych czynności jako instrumentów przekształcania sytuacji istniejących w pożądane........................ 86 5. Niepełnosprawnoś jako czynnik zaburzający typową strukturę czynności...................................................................... 88 5.1. Struktura czynności orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się niewidomych.................. 91 5.2. Struktura czynności porozumiewania się osób niesłyszących i laryngektomowanych............................... 93 5.3. Struktura czynności poruszania się osób z dysfunkcją narządów ruchu.......................................... 96 Podsumowanie................................................................................. 99 Blok rozszerzający.......................................................................... 100 Ćwiczenia....................................................................................... 102 ROZDZIAŁ DRUGI Rehabilitacja jako droga zmiany losu rzeczywistego w sytuację z nadzieją................................................................... 105 1. Rozwój idei rehabilitacji-rys historyczny.................................. 107 2. Podstawowe właściwości nowoczesnego systemu rehabilitacji................................................................................. 115 2.1. Powszechnoś rehabilitacji............................................ 116 2.2. Wczesne zapoczątkowanie rehabilitacji......................... 117 2.3. Kompleksowoś w rehabilitacji...................................... 119 2.4. Ciągłoś w rehabilitacji.................................................. 121 2.5. Warunki skuteczności systemu opieki leczniczo- rehabilitacyjnej............................................................... 122 3. Rehabilitacja-cele, rodzaje....................................................... 126 4. Rehabilitacja medyczna............................................................. 129 4.1. Charakterystyka rehabilitacji medycznej....................... 129 4.2. Instrumenty rehabilitacji medycznej............................. 134 5. Rehabilitacja psychologiczna..................................................... 143 5. 1. Charakterystyka rehabilitacji psychologicznej.............. 143 5.2. Czas i fazy życia a specyficzne uwarunkowania efektywności rehabilitacji psychologicznej..................... 151 5.2.1. Choroba oraz niepełnosprawnoś w dzieciństwie i okresie dorastania a uwarunkowania psychologiczne efektów rehabilitacji...................................... 156 5.2.2. Choroba i niepełnosprawnoś w okresie dorosłości a uwarunkowania psychologiczne efektów rehabilitacji............................................................... 164 5.2.3. Staroś ze współistnieniem choroby i niepełnosprawności a uwarunkowania psychologiczne efektów rehabilitacji.................................................. 168 5.3. Instrumenty rehabilitacji psychologicznej..................... 175 5.3.1. Rehabilitacja psychologiczna w formie psychoterapii............................................................ 176 5.3.2. Poradnictwo rehabilitacyjne..................................... 182 5.3.3. Rehabilitacja niespecyficzna..................................... 186 6. Rehabilitacja społeczna.............................................................. 196 6.1. Charakterystyka rehabilitacji społecznej....................... 196 6.2. Instrumenty rehabilitacji społecznej.............................. 199 7. Kluczowa rola osoby niepełnosprawnej w procesie rehabilitacji.............................................................. 201 Podsumowanie............................................................................... 206 Blok rozszerzający.......................................................................... 206 Ćwiczenia....................................................................................... 209 ROZDZIAŁ TRZECI Integracja jako cel i metoda rehabilitacji................................. 211 1. Integracja-dlaczego?................................................................ 213 2. Charakterystyka procesu integracji........................................... 220 3. Możliwości i bariery integracyjnego uczestnictwa ludzi niepełnosprawnych w życiu społecznym................................... 231 Podsumowanie.............................................................................. 235 Blok rozszerzający......................................................................... 235 Ćwiczenia....................................................................................... 236 ROZDZIAŁ CZWARTY Diagnoza niepełnosprawności na potrzeby rehabilitacji......... 239 1. Uwagi ogólne............................................................................. 241 2. Rozważania wokół istoty i modelów diagnozy........................... 243 3. Struktura diagnozy sytuacyjnej................................................ 251 4. Miejsce pacjenta w procesie diagnozowania - pacjent podmiot czy przedmiot?.............................................................. 259 5. Diagnoza stopnia niezdolności do pracy - zarys koncepcji........ 262 6. Uwagi o diagnozie czynności...................................................... 270 Podsumowanie............................................................................... 273 Blok rozszerzający.......................................................................... 273 Ćwiczenia....................................................................................... 274 ROZDZIAŁ PIĄTY Główne kierunki modyfikowania właściwości otoczenia osób niepełnosprawnych............................................................. 277 1. Ogólna charakterystyka właściwości otoczenia......................... 279 2. Struktura właściwości otoczenia i możliwości modyfikacji........ 283 2.1. Stan wiedzy i postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych........................................................ 283 2.2. System ekonomiczny..................................................... 288 2.3. System prawny.............................................................. 291 2.4. Pomoc i polityka społeczna państwa............................. 301 2.5. Problemy barier architektonicznych i urbanistycznych.......................................................... 310 2.6. System edukacji............................................................ 314 2.7. Zatrudnienie i praca osób niepełnosprawnych............. 321 2.8. System środowiskowej opieki zdrowotno- rehabilitacyjnej.............................................................. 325 2.9. Organizacje rządowe i pozarządowe.............................. 332 Podsumowanie.............................................................................. 338 Blok rozszerzający......................................................................... 338 Ćwiczenia...................................................................................... 339 Posłowie........................................................................................ 341 Bibliografia................................................................................... 345 PRZEDMOWA Bez podłoża idei - czynnoś nie ma znaczenia. Nick Miller, 1986 W czasach historycznych choroby gnębiły człowieka, w takim samym zakresie, jak i współcześnie. W każdej epoce ludziom zagrażały cierpienia, choroby, kalectwa i śmierć. Zawsze też człowiek próbował się broni przed nimi i ich następstwami. Używał do tego różnych środków - od medycyny magicznej po współczesną naukowo-technologiczną. Od ponad stu lat medycyna i lecznictwo zaczęło posługiwa się badaniami laboratoryjnymi, higienę oparto na bakteriologu, wprowadzono opiekę społeczną z kasami chorych, zbudowano szpitale, sanatoria i hospicja. Do istniejącego bogactwa metod leczenia wprowadzono m.in. promieniowanie rentgenowskie, an...
StarszyPan