Paweł Rojek - Przekleństwo imperium. Źródła rosyjskiego zachowania.pdf

(2798 KB) Pobierz

Recenzent: dr hab. Arkady Rzegocki, prof. UJ

ISBN 978-83-7595-912-3

Wydawnictwo M

31-002 Kraków, ul. Kanonicza 11

tel. (+48 12) 431-25-50; fax (+48 12) 431-25-75

e-mail: biuro@wydawnictwom.pl

www.wydawnictwom.pl

Dział handlowy: tel. (+48 12) 431-25-78; fax (+48 12) 431-25-75

e-mail: handel@wydawnictwom.pl

Księgarnia wysyłkowa: tel. (+48 12) 259-00-03; 721-521-521

e-mail: bok@klubpdp.pl

www.klubpdp.pl

Wprowadzenie

13 września 2014 roku Aleksander Kwaśniewski na zakończenie szczytu

„Yalta European Strategy” w Kijowie podczas swojego wystąpienia nie-

oczekiwanie zaśpiewał hymny Związku Radzieckiego i Rosji. Skonsterno-

wanym słuchaczom, wśród których byli przywódcy walczącej z rosyjskimi

separatystami Ukrainy oraz wybitni politycy i eksperci z wielu europej-

skich państw, wyjaśnił, że chciał w ten sposób przypomnieć, iż choć zmie-

niły się słowa, oba hymny mają tę samą melodię. Rzeczywiście, muzyka

rosyjskiego hymnu wprowadzonego przez Władimira Putina nie różni się

od muzyki sowieckiego hymnu z czasów Józefa Stalina, napisanej przez

sławnego Aleksandra Aleksandrowa. Mało tego, słowa nowego hymnu

ułożył autor dawnej wersji – sędziwy Siergiej Michałkow, ojciec znanego

reżysera Nikity Michałkowa. „Politycy ze Stanów Zjednoczonych i Unii

Europejskiej – mówił Kwaśniewski – muszą wiedzieć, że Rosja jest kra-

jem, który może zmieniać muzykę, wiersze, słownictwo, ale Rosja nigdy

nie zmieni muzyki”.

Osobliwe wystąpienie Kwaśniewskiego spotkało się w Polsce z powszech-

nym niezrozumieniem i dezaprobatą. Wydaje się jednak, że w ten dość

dziwaczny sposób Kwaśniewski postawił bodaj najważniejsze pytanie, ja-

kie nasuwa się dziś w związku z sytuacją w Rosji. Czy współczesna Rosja

jest nowym wcieleniem Związku Radzieckiego? Czy odradza się w niej

totalitaryzm, dążący do pełnej kontroli nad polityką, gospodarką i kultu-

rą? Czy należy od niej oczekiwać imperialistycznej ekspansji, obejmującej

najbliższych sąsiadów i ostatecznie cały świat? Od odpowiedzi na te py-

tania zależy sformułowanie właściwej reakcji na działania Rosji. Sugestia

Kwaśniewskiego była dość radykalna: współczesna Rosja, nawet jeśli zmie-

niła ideologię, symbole i retorykę, jest wciąż imperialnym mocarstwem,

zagrażającym swoim sąsiadom i całemu światu. Zagadką pozostaje tylko

to, czy rozbawiony były komunistyczny działacz chciał w ten sposób zmo-

bilizować świat do walki czy raczej wykazać jej bezsensowność.

W niniejszej książce chciałbym przyjrzeć się współczesnemu rosyjskie-

mu myśleniu imperialnemu. Niewątpliwie w Rosji obecny jest silny nurt

neoimperialny, związany przede wszystkim z ideologią eurazjatyzmu, sfor-

mułowaną w latach dwudziestych przez białych emigrantów jako alterna-

tywa dla przyszłej, postsowieckiej Rosji. Nurt ten nawołuje nie tylko do

budowy imperium obejmującego centralny obszar Eurazji, lecz także do

walki z cywilizacją zachodnią w obronie tradycyjnych wartości. Wygląda

więc na to, że Aleksander Kwaśniewski mógł mieć sporo racji. Choć treść

tej nowej rosyjskiej ideologii mocno się zmieniła, to imperialna melodia

pozostała ta sama.

Prócz tego istnieje jednak nie mniej wpływowy nurt myślenia postim-

perialnego, który nie dąży do odbudowy rosyjskiego imperium, lecz skupia

się na utrzymaniu niezależności od Zachodu i wewnętrznym rozwoju go-

spodarczym i społecznym. Nowa postimperialna Rosja, choć ma się róż-

nić od krajów liberalnej demokracji, nie ma wcale narzucać komukolwiek

swoich rozwiązań. O ile ten pierwszy prąd ma więc charakter wyraźnie

ekspansywny, o tyle ten drugi jest w istocie defensywny i izolacjonistyczny.

Wygląda na to, że komentatorzy i politycy często nie są w stanie wychwycić

różnicy między tymi nurtami, które zresztą często posługują się podobną

retoryką i podzielają wiele postulatów. Kontynuując metaforę Kwaśniew-

skiego, można powiedzieć, że nie potrafimy często odróżnić dwóch melo-

dii, które zaczynają się w podobny sposób.

Który z tych dwóch nurtów jest najbliższy rządzącym Rosją? Wydaje

się – wbrew dominującym dziś opiniom – że przynajmniej do niedaw-

na to właśnie ten drugi, izolacjonistyczny sposób myślenia dominował

wśród rosyjskich elit politycznych i gospodarczych. Putin i jego doradcy

długo kierowali się raczej zasadą obrony rosyjskiej tożsamości i intere-

sów, a nie imperialnej ekspansji, co zresztą było stałym zarzutem rosyj-

skich radykałów wobec władzy. Wydaje się, że dziś na naszych oczach to-

czy się spór między rosyjskim neoimperializmem a postimperializmem.

Aneksja Krymu może być odczytywana jako potwierdzenie woli odro-

dzenia imperium, ale zatrzymanie dalszego pochodu wojsk rosyjskich

na Ukrainie, wbrew oczekiwaniom eurazjatystów, można interpretować

jako wyraz postimperializmu. Wahanie w odpowiedzi na hasło „Putin

wprowadź wojska!” pokazuje wahanie władzy między ekspansjonizmem

a izolacjonizmem.

Będę się tutaj zajmował przede wszystkim ideami, a nie praktyką.

Wynika to z fundamentalnego założenia, że ludzie działają nie na pod-

stawie tego, jak jest, lecz na podstawie tego, jak sądzą, że jest. Poznanie

sposobu myślenia jest więc niezbędne dla zrozumienia sposobu działania.

Zajmę się więc podstawami ideologicznymi współczesnego rosyjskiego

Plik z chomika:

Izakolobrzeg

Paweł Rojek - Przekleństwo imperium. Źródła rosyjskiego zachowania.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: