Newsweek Historia Extra nr 1 2024.pdf

(8948 KB) Pobierz
marta_j23@o2.pl
80
. ROCZNICA
POWSTANIA WARSZAWSKIEGO
EXTRA
nr indeksu 297542
HISTORIA EXTRA 1/2024
1/2024
24,99 zł
(w tym 8% VAT)
ZA KAŻDY
KAMIEŃ TWÓJ
Powstanie było wyrazem największej
miłości do tego miasta
—
mówi Wanda Traczyk-Stawska.
Pani Wandzie i tysiącom innych Warszawskich Dzieci
poświęcamy to wydanie „Newsweeka”
marta_j23@o2.pl
marta_j23@o2.pl
Nagroda
BOHATERONY 2024
Y
im. Powstańców
Warszawskich
ZGŁOŚ
KANDYDATA,
ZAGŁOSUJ!
SZCZEGÓŁY NA WWW.BOHATERON.PL
ON.PL
Zgłoszenia przyjmowane są
od 1 sierpnia do 30 września 2024 r.
Głosowanie internautów trwa
od 15 do 29 października 2024 r.
marta_j23@o2.pl
marta_j23@o2.pl
80. R OCZNICA
POWSTANI A WARSZAWS KIEGO - WSTĘP
OKŁADKA: FOT. MARIAN GRABSKI „WYRWA“ (2), EUGENIUSZ LOKAJSKI „BROK” (4), JÓZEF NAMYSŁOWSKI „SKIBA”/MUZEUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO, KATSUMI MUROUCHI/GETTY IMAGES
G
-
I bohaterstwo takich warsza-
4:
„Na podwórzu tego
wiaków, jak moja babcia z pię-
domu 15 września 1944 r. hitle-
cioletnią Hanką i siedmioletnią
rowcy rozstrzelali 100 miesz-
Ewą, którzy już w marcu wra-
kańców okolicznych domów,
cali na gruzy i zaczynali nowe
mordując bestialsko dzieci”.
życie, nie czekając, aż mąż wró-
Gdańska 2: „Z okien narożni-
ci z wojny (dziadkowi zajęło to
dwa lata).
ka tego domu 14 września 1944 r.
pl ut . p c hor. Ja n Og ó le-
Nie każdy miał do kogo wra-
wicz »Boy« i kpr. pchor. Je-
cać. 1 sierpnia 1993 r. szedłem
rzy Harland »Obwieś«
wśród brzozowych krzyży
powstrzymali oddziały hi-
na wojskowych Powązkach
tlerowskie. Ich odwaga ura-
ze Stanisławem Sieradzkim
towała mieszkańców przed
„Świstem”. Opowiadał mi o po-
ANDRZEJ OLEJNICZ AK
wymordowaniem”.
wstańczym szlaku batalionu
redak to r prowadz ąc y
Życie i śmierć oddziela ulicz-
„Zośka”, zatrzymując się przy
ka Bieniewicka. 15 kroków.
grobach.
Podobnych tablic są w War-
„Wola. »Kuba« – Konrad Okol-
szawie setki. Niezwykłych po-
ski [21 lat, Virtuti Militari]. Do-
wstańczych historii tysiące
wódca mojego plutonu »Felek«.
(moją mamę, babcię i prababcię od śmierci dzieliła jedna de-
11 sierpnia byliśmy otoczeni w szkole przy Spokojnej. Wy-
cyzja Niemca, który stanął z granatem w wejściu do piwnicy
skoczył na Kolską, chciał nas ostrzec, ale usłyszeliśmy tylko
– nie rzucił...).
urwane słowo: uwa... Dostał w głowę. Starówka. Edzio Drac
63 dni wolności i chwały. Krwi, cierpienia i ruin. Czy po-
[24 lata, Krzyż Walecznych] zginął 31 sierpnia w Ogrodzie
Saskim, podczas przebijania się do Śródmieścia. Był moim
wstanie miało sens? Jak można było posłać do walki kobie-
konkurentem w uwodzeniu pięknej blondynki Janeczki
ty i dzieci? Może by się udało, gdyb Ruscy nie zatrzymali się
w szpitalu św. Jana Bożego. Czerniaków. Lidia Daniszewska
za Wisłą? Hektolitry wódki (kawy, herbaty) pijemy od 80 lat,
[21 lat, dwa razy Krzyż Walecznych] 16 września na Czernia-
zadając te same pytania.
kowie leżała z zastygłym uśmiechem w bramie domu przy
Nie ma dobrych odpowiedzi, dlatego „Newsweek” wydany
ul. Solec 53. Opatrywała mi ręce po wyczołganiu się ze szko-
specjalnie na rocznicę powstania, poświęcamy ludziom, któ-
ły na Spokojnej”.
rzy przeszli wtedy przez piekło i niebo. Tragedii Wandy Lu-
rie, która podczas rozstrzelania trzymała za ręce troje swych
W plutonie „Felek” zaczynało powstanie 69 ludzi, przeży-
zabijanych dzieci, a potem ranna wyczołgała się spod stosu
ło 13.
trupów, by po dwóch tygodniach urodzić syna, nie sposób so-
Z „Anodą” (Jan Rodowicz, Virtuti, czterokrotnie ranny)
„Świst” leżał w szpitaliku przy Wilanowskiej, a potem w są-
bie nawet wyobrazić. Trudno nam też będzie zrozumieć roz-
siednich pontonach berlingowcy ewakuowali ich za Wisłę.
kosz tych, którzy z płonących murów Starówki cudem dotarli
Dla władzy z nadania Stalina byli zaplutymi karłami reakcji.
do Śródmieścia i dorwali się do beczki zatęchłej wody (okaza-
ło się, że służyła do gaszenia pożarów). Albo 17-letnią wtedy
„Anoda” nie przeżył ubeckiego śledztwa, „Świst” (także ka-
Wandę Traczyk-Stawską, która podziwiała tylko tych, którzy
waler Virtuti) siedział osiem lat z wyrokiem śmierci.
celnie strzelali, bo sama też strzelała do Niemców.
Ale podczas tamtej rocznicy 31 lat temu nie było użala-
nia się nad losem. Wieczorem spotkali się „zośkowcy” jak na
Popatrzmy na powstanie oczami ludzi brnących w gów-
harcerskiej zbiórce. Wspominali poległych, cieszyli się wi-
nie kanałów po życie lub śmierć. Oczami dyrektorki liceum
Słowackiego, która zimą 1945 r. chodzi po opuszczonej szko-
dokiem żyjących i śpiewali: „bo dla naszej kompanii sztur-
le i nie może sobie wybaczyć, że nie uchroniła swoich uczen-
mowej nie ma przeszkód i nie ma złych dróg...”.
nic przed losem „kamieni na szaniec”. I Zofii Wańkowiczowej
– Wojna jest straszna, obyś nie musiał tego przeżyć – mó-
– matki miesiącami szukającej wśród tysięcy ekshumowanych
wił mi „Świst”. – Ale dla wielu z nas powstanie to najpiękniej-
ciał swojej córki, łączniczki „Parasola”.
sze dni w życiu.
A na koniec doceńmy szaleństwo Jana Zachwatowicza
„Świst”, Lurie, Traczyk-Stawska, Zachwatowicz, moja bab-
i innych, bo podjęli się niemożliwego, odbudowując stolicę.
cia... Warszawskie dzieci. Dzieci nieujarzmionego miasta.
N
T
Warszawskie
dzieci
NEWSWEEK HISTORIA EXTRA NR 1/2024
1
marta_j23@o2.pl
marta_j23@o2.pl
SPIS TRE Ś CI
32
NARESZCIE
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
Witold Sikorski „Boruta” o euforii
pierwszych godzin wolności
i pierwszych poległych w swojej
kompanii
DZIEWCZYNA Z BŁYSKAWICĄ.
.
6
Rwałam się do strzelania, bo
powstanie miało potrwać tylko trzy
dni, a ja zostawiłam młodsze siostry,
za które byłam odpowiedzialna, więc
chciałam przyspieszyć zwycięstwo
i wrócić do domu – opowiada
Wanda
Traczyk-Stawska,
ps. Pączek
KARTAGINA 1944
. . . . . . . . . . . . . . . .
12
Dla kanadyjsko-polskiej historyczki
Alexandry Richie unicestwienie
Warszawy jest jedynym w historii
współczesnej odpowiednikiem zagłady
starożytnej Kartaginy
WOLSKA SKAŁA
. . . . . . . . . . . . . . . . .
16
Idąc na egzekucję, prawą ręką
Wanda Lurie trzyma młodsze dzieci,
26
lewą – starszego syna
i w tym momencie jeden
z „Ukraińców” strzela mu
w tył głowy. Następne kule trafiają
młodsze dzieci. Wanda pada
obok nich. Dwa tygodnie
po rzezi Woli urodzi syna.
Da mu na imię Mścisław
Z DZIENNIKA
STRZELCA JANKA
. . . . . . . . . . . . . .
20
„Napisałem po raz szósty list
do Mamy. [...] Niemcy nie dali nam
nawet wysłuchać pobożnie
mszy św. i zaczęli walić z dział,
moździerzy, granatników, miotaczy”.
To ostatni wpis
Jana Rydzka.
Trzy
dni później, 27 września, został
rozstrzelany przy Dworkowej
PIEKŁO STARÓWKI
. . . . . . . . . . . .
26
W ostatnim tygodniu sierpnia
w ratunek już mało kto wierzył.
Większość obrońców i cywilów
szykowała się na koniec
„ZOŚKA” GÓRĄ!
. . . . . . . . . . . . . . . . .
32
Podchorąży
Czart
wspomina zbiórkę
kompanii „Rudy” po przebiciu się ze
Starówki do Śródmieścia:
„Stoimy na baczność, zalega głębokie
milczenie. W myśli przesuwają się
ci, co zostali tam, na Bielańskiej,
a w oczach staje upiorna wizja
ostatniej doby. Morro mówi
o Opatrzności, której zawdzięczamy
ocalenie, a potem zdejmujemy hełmy:
O Panie Boże, Ojcze nasz,
w opiece swej nas miej,
Harcerskich serc Ty drgnienia znasz,
nam pomóc zawsze chciej
OKIEM „KRISA”.
. . . . . . . . . . . . . . . .
38
Fotoreportaż z powstańczych zdjęć
Sylwestra Brauna
ŚWIAT JAK Z BAJKI
. . . . . . . . . . . .
46
Słaniający się na nogach, głodni,
śmierdzący wychodzili z kanałów
i patrzyli na Śródmieście jak na inną
planetę
2
NEWSWEEK HISTORIA EXTRA NR 1/2024
marta_j23@o2.pl
marta_j23@o2.pl
80. R OCZNI CA
POWSTANI A WARSZ AWSK IEGO
EXTRA
Adres redakcji:
02-672 Warszawa, ul. Domaniewska 49
www.newsweek.pl,
redakcja@newsweek.pl
P.O. REDAKTOR NACZELNY:
Michał Szadkowski
Z-CA REDAKTORA NACZELNEGO:
Dariusz Ćwiklak
REDAKTOR PROWADZĄCY:
Andrzej Olejniczak
SEKRETARIAT REDAKCJI:
Magdalena Jarco,
Katarzyna Klejnocka
PROJEKT MAKIETY I OKŁADKI:
Magdalena Mamajek-Mich
OPRACOWANIE GRAFICZNE:
Urszula Gardy, Michał Peas
FOTOEDYCJA:
Marek Szczepański
KOREKTA:
Ewa Leszczyńska-Al-Khafagi,
Małgorzata Tamiłowska, Iwona Trzaskoma
DYREKTORKA DS. ROZWOJU PROJEKTÓW
WYDAWNICZYCH TREŚCI PREMIUM:
Bernadetta Byrska
MENEDŻERKA WYDAWNICZA:
Joanna Skolimowska
38
CYWILE WOBEC POWSTANIA
. . . . . . . .
52
W pierwszych dniach sierpnia powstańcy
grzali się w chwale. Potem słyszeli od
mieszkańców: „Bandyci! Dranie! Złoczyńcy!”
UKRYTY W POMNIKU
MARSZAŁKA
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jak gipsowe odlewy niedoszłego pomnika
Józefa Piłsudskiego ratowały życie
FOT. AUTOR NIEZNANY/MUZEUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO,
EDWARD TOMIAK/MUZEUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO, SYLWESTER „KRIS” BRAUN/MUZEUM WARSZAWY
WYDAWCA:
RINGIER AXEL SPRINGER POLSKA
Sp. z o.o. Członek Izby Wydawców Prasy
i Związku Kontroli Dystrybucji Prasy,
www.ringieraxelspringer.pl
Adres: ul. Domaniewska 49, 02-672 Warszawa
56
ROBINSON NA GRUZACH
. . . . . . . . . . . . .
Ci, którzy po powstaniu zostali
w Warszawie, wybierali najbardziej
zrujnowane budynki, którym
nie groziło już podpalenie
ani wysadzenie przez Niemców
72
ŚWIĘTY JÓZEF
Z CZERNIAKOWA
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
60
Ksiądz kapelan „Rudy”, patron kaplicy
w Muzeum Powstania Warszawskiego, mógł
się uratować, proponowano mu miejsce na
pontonie na praski brzeg. Oddał swoje miejsce
rannemu żołnierzowi. Niemcy go powiesili
ZA WISŁĄ JEST ŻYCIE
. . . . . . . . . . . . . . . . .
Ranni, pozbawieni resztek nadziei
patrzą na praski brzeg
Z PIWNICY W NIEZNANE
. . . . . . . . . . . . .
Powstanie, wypędzenie i powrót na gruzy
oczami 9-letniej Aliny
DZIEWCZYNY ZE SŁOWAKA
. . . . . . . . . . .
76
Dyrektorka liceum im. Słowackiego
wraca do swojej szkoły i wspomina
uczennice, które poszły do walki
MATKA.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Skleciła siedem trumien.
W grobie było sześciu chłopców
i dziewczyna. Krysia była jedyną kobietą
w oddziale. Więc – już kres… I pewność.
Nachyliła się nad zetlałymi resztkami.
To nie Krysia –
Melchior Wańkowicz
o matce szukającej córki
wśród tysięcy ekshumowanych ciał
82
PREZES ZARZĄDU:
Aleksander Kutela
PREZES HONOROWY:
Wiesław Podkański
DYREKTOR GENERALNY:
Marcin Biegluk
DYREKTOR FINANSOWY:
Krzysztof Stopa
DYREKTOR WYDAWNICZY TREŚCI PREMIUM:
Jakub Makulski
DYREKTOR PERSONALNA:
Monika Remiszewska
DYREKTOR MARKETINGU:
Emil Nowiński
BIURO REKLAMY:
Piotr Kupis, tel. 695388021,
piotr.kupis@ringieraxelspringer.pl
PRENUMERATA:
literia.pl, zakładka PRASA
ZAMÓWIENIA B2B:
MENEDŻER DS. SPRZEDAŻY BEZPOŚREDNIEJ
I TRADE MARKETINGU:
Agnieszka Ślusarczyk-
-Salicka (agnieszka.salicka@ringieraxelspringer.pl)
MENEDŻER DS. PRENUMERATY:
Sylwia Kowalska
(sylwia.kowalska@ringieraxelspringer.pl)
PR KORPORACYJNY:
Karolina Sznajder
KSIĘGOWOŚĆ:
Mirosław Mikos (dyrektor)
KOLPORTAŻ:
Rafał Kamiński (dyrektor)
PRODUKCJA:
Mariusz Gajda (dyrektor),
Jarosław Sokołowski
DRUK:
Quad/Graphics Europe Sp. z o.o.
Prenumerata i zamówienia kolekcji:
e-mail: prenumerata.axel@qg.pl,
www.newsweek.pl
Sprzedaż internetowa wydań archiwalnych,
specjalnych i prenumeraty:
www.literia.pl
64
Redakcja nie zwraca materiałów
niezamówionych, zastrzega sobie prawo
redagowania nadesłanych tekstów, nie
odpowiada za treść zamieszczonych reklam
i ogłoszeń
70
ZGRUZUWSTANIE
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
88
Grzegorz Piątek
opowiada
o fenomenie odbudowy stolicy
Zabroniona jest bezumowna sprzedaż
czasopisma po cenie niższej od ceny detalicznej
ustalonej przez wydawcę. Sprzedaż numerów
aktualnych i archiwalnych po innej cenie jest
nielegalna i grozi odpowiedzialnością karną.
marta_j23@o2.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin