Pomocnik historyczny - Dzieje wspólnej Europy. Od Cesarstwa Rzymskiego do Unii Europejskiej.pdf

(21012 KB) Pobierz
P O M O C N I K
H I S T O R Y C Z N Y
Dzieje
wspólnej
DZIEJE WSPÓLNEJ EUROPY
Od Cesarst wa R zymskiego do Unii Europejskiej
Eur py
Nr 2/2019 Cena 24,99 zł (w tym 8% VAT) Indeks: 403652 ISSN: 2391-7717
•
Wydanie II uzupełnione
Sojusze
•
Imperia
•
Utopie
•
Wodzowie
•
Marzyciele
PORWANA EUROPA
maju 2019 r. przypada 15. rocznica przyjęcia Polski (i dziewięciu innych krajów
Europy Wschodniej, Środkowej i Południowej) do Unii Europejskiej. Także w maju
odbędą się kolejne wybory do Parlamentu Europejskiego. Można by powiedzieć:
święto wspólnej Europy! Ale nawet eurooptymistami targają niepokoje.
W Polsce cieniem na rocznicy kładzie się okołounijny kontredans obozu władzy: w 2015 r.
nowa ekipa zaczęła rządy od demonstracyjnego wyprowadzenia symboliki UE z urzędowej
przestrzeni. A wiosną 2019 r. ni z tego, ni z owego ogłosiła, że Polska jest sercem Europy
i da jej przykład. Jak słusznie ktoś zauważył: rządząca partia chce nie tyle wyprowadzić
Polskę z UE, co unię z Polski.
Na kontynencie cieniem na wyborach do PE kładzie się kontredans brexitowy. Ale
też w wielu innych krajach obserwujmy wzrost poparcia dla rozmaitych formacji
eurosceptycznych, czasem jawnie wrogich samej idei europejskiej unii. Jakże daleko
od atmosfery, która towarzyszyła 60. rocznicy podpisania założycielskich traktatów
rzymskich, obchodzonej raptem dwa lata temu. Wydaliśmy wówczas na tę okoliczność
„Pomocnik Historyczny”, tak wyjaśniając jego ideę:
proste. Żaden
bywał tak rozdrobniony,
skłócony i wyniszczany w
czy choćby tylko
W
historii Europy nic nie byłostu-, trzydziesto-inny kontynent nie siedmioletnich wojnach.
Aż wreszcie po dwóch morderczych światowych konfliktach militarnych w XX w. zlęknieni
W
Europejczycy postanowili przełamać narodowe, polityczne, kulturowe egoizmy i zbudować
trwałą wspólnotę, która da siłę demokratycznej Europie.
Ojcowie założyciele Unii Europejskiej nie stąpali po ziemi niczyjej, mogli odwołać się do
przeszłości. W dziejach Europy są zapisane liczne próby jednoczenia kontynentu poprzez
polityczne sojusze, militarną przemoc. A rozliczni myśliciele już od antyku projektowali
paneuropejskie utopie wspólnotowe. Historia uczy przy tym, że nic nie jest dane na zawsze.
Uczy też, że silnym spoiwem wspólnotowym są lęk i poczucie słabości. To było to genialne
odkrycie ojców założycieli powojennej Europy – dziś ponownie targanej egoizmami
narodów i państw. Ku czemu zatem Europa da się porwać w XXI w.?
ostatnie
dwa lata później jest jeszcze bardziej intrygujące.
więc
przepowiedzieć sobie ponownie (na okoliczność rocznicy obecności w UE i
T
o PE), jak topytanieposzukiwaniem europejskiej tożsamości w dziejachWartowyborów
do
było z
kontynentu.
Wznawiamy „Pomocnik” o dziejach wspólnej Europy, uzupełniony o analizy związane
z najświeższymi w tym obszarze wydarzeniami.
Jerzy Baczyński
Redaktor naczelny POLITYKI
Redaktor POMOCNIKÓW HISTORYCZNYCH
Leszek Będkowski
-3-
POLITYKA
p omo c n i k h i s t oryc z n y
Dzieje Europy
SPIS TREŚCI
Prolog
Europa po przejściach
Skąd się wzięli Europejczycy
Między republiką a cesarstwem
Karolińska monarchia założycielska
Chrześcijańskie spoiwo
Cesarstwo ziemsko-nieziemskie
Drugi i Trzeci Rzym
Prababcie unii
Prapraeuro
Potężna i podzielona
Między nacjonalizmem a federalizmem
Przegrane międzywojnie
Brunatna Europa i czerwony świat
9
14
18
28
34
41
47
54
59
63
72
76
80
84
94
96
98
106
111
114
118
120
127
134
136
140
145
151
Wczoraj
Dziś
Kręte ścieżki do unii
Rodzina rzymskich traktatów
Europejskie instytucje
Fale rozszerzania
Drugie płuco
Ostatnia prosta
Jak to działa
Trójkąt Weimarski
Dyskretny urok wspólnego rynku
Euro – na dobre i złe
Jedną nogą w unii
Triumf i zapaść
Jutro
Długi cień pesymizmu
Jeszcze unia nie zginęła
Co z tą Europą?
Podręczne kalendarium
Wielka grecka
kolonizacja
Platon
Republika po rzymsku
Cyceron
Gajusz Juliusz Cezar
Cesarstwo po rzymsku
Marek Aureliusz
Świat islamu
Karol Wielki
Grzegorz VII
Paweł Włodkowic
Jan Hus
Fryderyk Barbarossa
Liga Hanzeatycka
Konfederacja Szwajcarska
Mikołaj Bierdiajew
Niccolò Machiavelli
Thomas Hobbes
Dziadkowie złotego
Kongres wiedeński
i Święte Przymierze
Samuel Pufendorf
Monteskiusz
Niech powstanie Europa!
Winston Churchill
Jean Monnet
Robert Schuman
Konrad Adenauer
Alcide de Gasperi
Paul-Henri Spaak
Altiero Spinelli
Detale
5
19
20
21
22
23
24
27
31
33
36
37
39
43
44
46
52
56
57
61
70
73
74
86
88
91
93
101
102
104
105
AUTORZY
Zbigniew Dalewski
– prof. dr hab., pracu-
je w Instytucie Historii PAN, specjalizuje
się w badaniach nad kulturą polityczną,
symboliką i rytuałami władzy w epoce
średniowiecza.
Publikacja z okazji 15-lecia
przystąpienia Polski do
Unii Europejskiej
bata po europejsku”, autor książki „Prze-
międzynarodowych i finansów, w tym eu-
pustka do Europy”.
ropejskiej integracji gospodarczej, miesz-
kający i pracujący w Kalifornii, autor m.in.
„Świat 2040. Czy Zachód musi przegrać?”. Dziennikarze POLITYKI:
Adam Krzemiński
,
Agnieszka Krzemiń-
Bartosz Nowacki
– archeolog i populary-
ska
,
Agnieszka Mazurczyk
,
Hieronim Grala
– dr hab., historyk i dyplo- zator nauki, stały współpracownik „Wie-
Adam Szostkiewicz
,
Jędrzej Winiecki
,
mata, pracownik Wydziału Artes Liberales dzy i Życia”.
Jolanta Zarembina
,
Tadeusz Zawadzki
Uniwersytetu Warszawskiego, członek Ko-
mitetu Słowianoznawstwa PAN, profesor
Aleksandra Porada
– dr, pracuje na Uni-
honorowy Moskiewskiej Akademii Ekono-
wersytecie SPWS we Wrocławiu, zajmuje
miki i Prawa, specjalizuje się w historii Eu-
się historią idei i psychologią historyczną.
ropy Wschodniej i Bizancjum.
Marek Prawda
– dr, socjolog i dyplomata,
Krzysztof Iszkowski
– dr, socjolog i ekono- znawca tematyki polsko-niemieckiej, były
ambasador RP w Szwecji i w Niemczech,
mista, autor książki „Po co nam Europa?
O rozbieżnych wizjach integracji”, pracuje w latach 2012–16 r. stały przedstawiciel
Polski przy UE, obecnie dyrektor Przedsta-
jako analityk w Komisji Europejskiej.
wicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce.
Adam Kożuchowski
– dr hab., pracownik
Zakładu Historii Idei i Dziejów Inteligencji
Tomasz Targański
– historyk i publicysta.
w XIX–XX w. w Instytucie Historii PAN.
Maciej Zakrocki
– dziennikarz TOK FM,
Na okładce:
Andrzej Lubowski
– dr, ekonomista i pub- w latach 2009–16 realizował dla TVP Info
Angielska fotografia
program z Parlamentu Europejskiego „De-
licysta, ekspert w dziedzinie stosunków
z 2016 r.
POLITYKA
p omo c n i k h i s t oryc z n y
-4-
Dzieje Europy
PODRĘCZNE KALENDARIUM UNII EUROPEJSKIEJ
1946
•
5 marca
Przemówienie Winstona Churchilla w Fulton w USA,
pada w nim słynne określenie „żelazna kurtyna”, obrazujące
powojenny podział Europy i świata.
•
19 września
Kolejne przemówienie Winstona Churchilla, tym
razem w Zurychu, z wezwaniem do budowy Stanów Zjedno-
czonych Europy.
1957
•
25 marca
Traktaty rzymskie ustanawiające Europejską Wspól-
notę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Ato-
mowej (Euratom; Francja, Niemcy, Włochy i kraje Beneluksu);
weszły w życie 1 stycznia 1958 r.
1958
•
19 marca
Przedstawicielstwa parlamentarne EWWiS, EWG
i Euratomu tworzą Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne.
1947
•
5 czerwca
Sekretarz stanu USA George Marshall zapowiada
utworzenie Europejskiego Programu Odbudowy, nazwanego
później planem Marshalla.
1959
•
1 stycznia
Państwa EWG rozpoczynają redukcję taryf celnych.
1960
•
4 stycznia
Podpisanie w Sztokholmie konwencji tworzącej
1948
•
17 marca
Traktat brukselski powołujący Unię
Zachodnią dla współpracy wojskowej, ale
też politycznej i gospodarczej Wielkiej
Brytanii, Francji, Belgii, Holandii i Luksem-
burga; prekursor Paktu Północnoatlanty-
ckiego.
•
7–11 maja
Kongres haski, przedstawiciele
ponad 20 europejskich krajów dyskutują
nad nowymi formami współpracy na kon-
tynencie.
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA; Austria,
Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Bry-
tania).
•
14 grudnia
Podpisanie w Paryżu
konwencji powołującej Organizację Współ-
pracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD); jej
celem jest wspieranie państw członkowskich
(obecnie 35, w tym m.in. USA i Japonia) w
osiągnięciu jak najwyższego poziomu wzro-
stu gospodarczego.
1949
•
4 kwietnia
Podpisanie w Waszyngtonie
1962
•
27–30 marca
Zgromadzenie Parlamentarne
Paktu Północnoatlantyckiego ustanawia-
jącego NATO (Belgia, Dania, Francja,
Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg,
Norwegia, Portugalia, USA, Wielka Bryta-
nia, Włochy).
1965
•
5 maja
Powstanie Rady Europy, z sie-
•
8 kwietnia
Traktat fuzyjny ustanawiający
dzibą w Strasburgu, na mocy traktatu
jedną Radę i Komisję dla trzech wspólnot:
londyńskiego podpisanego przez 10
EWWiS, EWG i Euratomu (wszedł w życie 1
państw; dziś liczy 47 członków, w tym kil-
Europejska wspólnota na plakacie z 1950 r.
lipca 1967, kiedy powołano jednolitą Komisję
ku spoza Europy, głównym jej zadaniem
Wspólnot Europejskich).
jest ochrona praw człowieka i demokra-
cji; nie jest organem UE, ale bywa mylona z Radą Europej-
1968
ską i Radą Unii Europejskiej.
•
1 lipca
Zniesienie ceł na towary przemysłowe i wprowadzenie
Wspólnej Taryfy Celnej.
podejmuje decyzję o zmianie nazwy na Par-
lament Europejski.
•
30 lipca
Wprowadzenie wspólnej polityki rol-
nej, której celem jest ustanowienie jednolite-
go rynku produktów rolnych.
1950
•
9 maja
Francuski minister spraw zagranicznych Robert Schu-
man proponuje połączenie zasobów węgla i stali należących
do Francji i Niemiec w ramach nowej organizacji otwartej na
członkostwo innych krajów; na tę okoliczność 9 maja jest ob-
chodzony jako Dzień Europy.
1969
•
1–2 grudnia
Szczyt w Hadze, wola zacieśniania integracji.
1970
•
22 kwietnia
Traktat luksemburski, m.in. rozszerzenie kompe-
1951
•
18 kwietnia
Traktat paryski powołujący Europejską Wspól-
•
30 czerwca
Początek negocjacji sukcesyjnych do EWG Danii,
Irlandii, Norwegii i Wielkiej Brytanii.
tencji Parlamentu Europejskiego.
notę Węgla i Stali (EWWiS; Francja, Niemcy, Włochy i kraje
Beneluksu: Belgia, Holandia, Luksemburg); wszedł w życie
w 1952 r. na 50 lat.
1971
•
22 marca
Rezolucja Rady Wspólnot Europejskich w sprawie
1952
•
18 lutego
Wejście do NATO Grecji i Turcji.
1954
•
23 października
Układy paryskie przekształcające Unię Za-
etapowego wprowadzania unii gospodarczej oraz walutowej.
1972
•
19–21 października
Na szczycie w Paryżu decyzja o rozszerze-
niu działań wspólnot na politykę regionalną, ochrony środowi-
ska, energetyczną; decyzja o utworzeniu europejskiego fundu-
szu walutowego i przekształceniu wspólnot w 1980 r.
w Unię Europejską.
chodnią w Unię Zachodnioeuropejską (UZE) dla zapewnienia
bezpieczeństwa zbiorowego jej członków; wygasły w 2011 r.
1955
•
7 i 9 maja
Wejście RFN do UZE i NATO.
•
1–2 czerwca
Konferencja w Messynie; rozszerzenie EWWiS
na inne sektory gospodarki.
1973
•
1 stycznia
Rozszerzenie EWG o Danię, Irlandię i Wielką Bry-
tanię, co daje dziewięciu członków (Norwegia odrzuciła trak-
tat akcesyjny w referendum).
POLITYKA
-5-
p omo c n i k h i s t oryc z n y

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin