Thoreau Walden życie w lesie.pdf

(9565 KB) Pobierz
Henry
D.
Thoreau
WRLDEN
PAŃSTWOWY
INSTYTUT
WYDAWNICZY
W;
Henry
D.
Thoreau
WLDEN
czyli
życie
w
lesie
W
przekładzie
Haliny
Cieplińskiej
z
przedmową
i
przypisami
tłumaczki
Państwowy
Instytut
Wydawniczy
1991
PRZEDMOWA
Renesans
umysłowy
w
dziewiętnastowiecznej
Ameryce
to
następstwo
wpływu
rewolucji
romantycznej
na
mentalność
purytańską.
Dominował
w
nim
duch
filozofii
utopijnej,
ale
każdy
z
nurtów
tego
odrodzenia
znajdował
własną
drogę
do
utopii.
Transcendentalizm
—
najwspanialszy
trend
renesansu
w
Nowej
Anglii
—
nie
zagościł
w niej
na
długo
(1830*—60),
tylko
przez
chwilę
panował
tam
intelektualista,
a
nie
kupiec,
lecz
rucho­
wi
temu
udało
się
wywołać
nie
znany
dotychczas
ferment,
który
wywarł
ogromny
wpływ
na
amerykańską
umysłowość
i
literaturę
również
XX
wie­
ku.
Idealizm
tego
odrodzenia
romantycznego
trafiał
tylko
do
nielicznych
silnych
i
subtelnych
osobowości
szanujących
walory
etyczne,
odegrał
jednak
rolę
nieproporcjonalnie
wielką
do
liczebności
jego
głosicie­
li.
Było
to
odrodzenie
społeczne,
literackie
i
filozoficzne.
Historycznie
rzecz
biorąc
transcendentalizm
to
jeden
z
wielu
ruchów
religijnych
rozpowszechnionych
w
Ameryce
pierwszej
połowy
XIX
wieku.
Nową
Anglię
należało
wyzwolić
z
ciasnych
dogmatów
kalwinizmu.
Kil­
kanaście
lat
wcześniej
zaczął
z
nimi
walkę
unitarianizm
jako
ruch
liberal­
ny
w
ramach
kongregacjonalizmu.
Poddał
rewizji
deterministyczną
teolo­
gię
Kalwina
w
świetle
nowej
filozofii
Rousseau
i
odrzucił
doktrynę
o
predestynacji
i
wiecznym
potępieniu
zastępując
ją
nauką
o
miłosierdziu
Bożym
i
doskonałej
naturze
człowieka.
Tak
to
unitarianizm
połączył
purytańską
przeszłość
z
nowym
światem,
który
się
rodził.
Mściwy
Bóg
ustąpił
miejsca
Bogu
miłości,
nowa
umysłowość
życzliwie
przyjmowała
myśl
społeczną
romantycznej
Europy.
Owa
doktryna
wolności
myśli
zrodziła
właśnie
transcendentalizm,
który
—
według
O.
B.
Frothinghama,
autora
pierwszej
historii
ruchu
—
był
w
swej
praktyce
„potwierdzeniem
bezspornej
godności
jednostki
ludzkiej;
w
teorii
zaś
potwierdzeniem
boskiej
istoty
instynktu,
przyznaniem
nadprzyrodzonych
atrybutów
fizycznej
naturze
człowieka”.
Transcendentalizm
nowoangielski
łączył
w
sobie
wpływy
pięciu
źródeł:
neoplatonizmu,
niemieckiego
idealizmu
i
mistycyzmu,
mistycznej
filozofii
Wschodu,
francuskich
doktryn
utopijnych
oraz
tradycji
purytańskiej,
szkockiej
i
kwakierskiej.
Z
pierwszego
źródła
przejął przekonanie
o
wyższo­
ści
ducha
nad
materią,
wiarę
w
absolutne
Dobro,
Prawdę
i
Piękno.
Z
drugiego,
z
którego
czerpał
przede
wszystkim
pośrednio,
z
pism
5
Coleridge’a,
Wordswortha
i
Carlyle’a,
zapożyczył
wiarę
w
intuicję,
w
in­
stynkt,
a
nie
w
rozum
i
doświadczenie,
jako
główne
środki
poznania,
wiarę
w
sumienie
jako
podstawę
prawdy
i
zaufania
do
siebie,
jedyny
bodziec
wewnętrzny
mogący
wskazywać
człowiekowi
jego
własną
drogę.
Z
filozofii
Wschodu
transcendentalizm
przejął
ten
rodzaj
mistycyzmu,
który
pozwolił
mu
wypełnić
luki
w
nie
usystematyzowanym programie.
Z
czwartego
źródła
wypływało
zainteresowanie
przyrodą,
miłość
do
niej,
wiara
w
możliwość
ucieczki
od
nowej
epoki
przemysłowej
na
łono
natury
albo
w
furierystyczną
utopię.
Wpływ
piątego
źródła
nadawał
ruchowi
zabarwienie
moralizators­
kie
i
dydaktyczne.
Dążąc
do
ideału,
a
z
drugiej
strony
blisko
z
nim
współżyjąc,
skłaniał
swoich
wyznawców
do
krytycyzmu,
wyrażał
niezadowolenie
z
rzeczywisto­
ści,
potępiał
materializm
jankeskiego
świata.
Pilnie
strzegł
ideałów
społecz­
nych
Deklaracji
Niepodległości,
wyznawał
zasadę
egalitaryzmu.
Usiłował
pogodzić
skrajny
indywidualizm
z
odpowiedzialnością
społeczną,
propago­
wał
zasadę
polegania
na
samym
sobie
(self-reliance).
Lecz
mimo
wszystko
trudno
transcendentalizm
nazwać
w
pełni
systemem
filozoficznym.
J.
E.
Cabot,
uznany
krytyk
ruchu,
tak
oto,
nieco
żartobliwie,
wyraził
się
o
poglądach
grupy
myślicieli
z
Concord:
„Pojęcie
«transcenden-
talny»
mieściło
w
sobie
wszystko,
co
leżało
poza
ogólnie
przyjętymi
zasadami
i
tradycyjnymi
przekonaniami.”
H. D.
Gray, jeden
z
pierwszych
biografów
Emersona,
również
utrzymuje,
że
termin
„transcendentalizm
nowoangielski”
odnosił
się,
po
pierwsze,
do
różnych
form
idealizmu,
który
głoszono
V'
Nowej
Anglii
w
drugiej
ćwierci
XIX
wieku,
z
tym,
że
głównym
celem
twórców
i
uczestników
ruchu
nie
była
filozofia
sama
w
sobie.
Zapożyczyli
i
zmodyfikowali
myśl
Platona,
neoplatoników,
mistyków,
Kanta
i
jego
następców
tylko
po
to,
żeby
stworzyć
podstawę
własnych
poglądów
religijnych
i
sposobu
życia.
Po
drugie,
transcendentalizm
według
Graya
nie
był
filozofią,
lecz
właśnie ruchem.
Po
trzecie,
terminem
tym
określano
wszystko,
co
wykraczało
poza
zdrowy
rozsądek
zarówno
w
sposobie
myślenia,
jak
i
wyrażania
się
czy
zachowania.
Frothingham
twierdził
podobnie:
„Transcendentalizm
uważa
się
na
ogół
za
system
filozoficzny.
Sprawiedliwiej
jednak
byłoby
nazywać
go
ewangelią.
Utrzy­
mując,
że
to
system
filozoficzny,
należałoby
używać
liczby
mnogiej,
tak
dalece
bowiem
był
niejednolity.”
I
dodaje:
„Transcendentalizm
to
wybuch
entuzjazmu,
fala
uczuć,
oddech
umysłu.”
Lecz
nawet
wszystkie
te
określenia
razem
wzięte nie
dają
pełnej
definicji
transcendentalizmu.
Był
on
również
wyzwaniem.
„Etykę
należy
mierzyć
sumieniem,
naukę
umysłem,
a
wiarę
kościołów
i
konstytucje
państw
konstytucją
wszechświata”
—
mówił
Theodore
Parker,
„transcendentalny
duchowny”,
„wzór
Amerykanina”,
typowy
przedstawiciel
Nowej
Anglii
ukształtowany
przez
wpływy
jankeskie
i
tradycję
purytańską.
6

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin