Katedra i uniwersytet.docx

Grzegorz Kucharczyk

KATEDRA
UNIWERSYTET

O kryzysie i nadziei
chrześcijańskiej
cywilizacji

Biały

Krak

Zapraszamy na portal i do księgarni internetowej:
www.bialykruk.pl

Recenzenci naukowi

Ks. prof. dr hab. Paweł Bortkiewicz
Prof. dr hab. Wojciech Roszkowski

Redakcja i wybór ilustracji

Leszek Sosnowski

Opracowanie graficzne i projekt okładki

Studio Białego Kruka

Monika Starzyk

Paweł Lipa

Fotoedycja, dobór ilustracji

Mateusz Bednarz

Kierownik projektu
Adam Sosnowski

Korekta

Anna Makowska

Ilustracje

Adam Bujak: 15, 23, 32, 68, 90, 91, 114,116-11 7, 118, 121,124,131,136, 138, 142, 151, 155, 159,
196, 275, 297; Archiwum Białego Kruka: str. 27, 83,105,113, 140, 154, 172,175 góra, 178,184,186,
190, 204, 205, 212, 219, 239 góra, 245, 256, 257, 287, 295, 307, 310, 312, 318, 319, 321, 326, 332,
334, 336, 347; Adam Wojnar: str. 10, 165, 239 dół; Britannica: 217; christianitas.org: 31 góra; dom-zu-
speyer.de: 18; Ewa Barańska-Jamrozik: 198, Facebook@BasiliqueCathedraleSaintDenis: 39; Facebook@
KUL: 173; Keystone-France: 24,; Leszek Sosnowski: 78, 291 dół, 29; L. Prang & Co, Boston: 209 góra;
Michał Klag: 175 dół; MNK: 85, 92, 135, 157, 183, 289, 316, 329, 333; MNW: 8, 80, 133,180-181,
309, 314; Musee des Beaux-Arts, Reims: 64; news.obozrevatel.com: 203; PAP/DAVID CROSLINC:
223; pixy.org: 272; Pexels: 171, 339; Polona: 43, 324; polska-org.pl: 128; Renovatio Europae: str. 259;
reims-14-18.over-blog.com: 96; rodzinahonoracka.org.pl: 141; Turkish Press Office: 343; Wacław
Klag: str. 202; Wikimedia: 2,13,17, 25, 28, 31 dół, 34-35, 40, 45, 47, 48, 50, 51, 55, 59, 60, 62, 63,
67, 71, 73, 77, 81, 86, 94, 95, 97,101, 149,161,189, 201, 209 dół, 213, 215, 221, 224, 225, 226,
230, 234, 235, 236, 237, 240, 241, 243, 247, 249, 251, 253, 254, 261, 263, 264, 265, 267, 268, 273,
278, 279, 281, 286, 291 góra, 338, 340, 344, 345; YouTube@PourUne: 284; zbiory UJ: 162.

Druk i oprawa

OZGraf

© Copyright by Biały Kruk Sp. z o.o.
Wszelkie prawa zastrzeżone.

Ali rights reserved.

Alle Rechte vorbehalten.

Na okładce wykorzystano obraz Franęois
de Nome: „Św. Paweł i św. Szczepan".

Wydanie I

Kraków 2021

Na str. 2: Jeden z najwybitniejszych myślicieli
w historii chrześcijaństwa, św. Tomasz z Akwinu.
Portret pędzla włoskiego artysty Carlo Crivellego.

ISBN 978-83-7553-309-5

Spis treści

Kryzys wiary zawsze pociąga za sobą kryzys rozumu              9

1.      KATEDRY l UNIWERSYTETY - DZIEŁA CYWILIZACJI

SZCZĘŚLIWYCH SYNTEZ              20

Wspólnota wiary i rozumu              22

Rewolucje i katedry - wojna światów              49

Bazylika - pytanie o pamięć i tożsamość              69

Od chwały do ruiny, czyli zdrowe barbarzyństwo              81

2.       ODNOWICIEL KATEDR              110

Dzieje narodu wypisane na murach              katedr              112

Czyny Boże dokonane przez Polaków              119

Tak wrośnięci w ziemię polską, iż żadna burza

nas stąd nie wymiecie              125

Znak sprzeciwu wobec nienawiści i kłamstwa              129

Naród młody i prężny, o kulturze starej i szlachetnej              137

.. .gdy w duszy ludzkiej zgaśnie Bóg              139

3.       WIOTKIE MÓZGI I SWAWOLNE BRZUCHY

KONTRA PEŁNIA CZŁOWIECZEŃSTWA              146

Na drodze do człowieka zupełnego              148

Wyzwalająca moc prawdy              153

Uniwersytecki nihilizm i relatywizm              158

„Uniwersytety nieprawości" i ich owoce              163

4.       GDY W CZŁOWIEKU SKŁÓCONE SĄ UMYSŁ, WOLA I SERCE 168

Rozum potrzebuje siły, a wiara dojrzałości              170

Prawda, miłość, wolność - „podstawy genetyczne" uniwersytetu 173

Na służbie kulturowej suwerenności Polski              177

Nie wisieć na klamce obcych myśli              182

Niebezpieczeństwo wąskiej umysłowości              185

Rzecz najważniejsza: ład myślenia              187

5.       HISTORIA WBREW PRAWDZIE I WOLNOŚCI              194

Dzieje na zamówienie              197

Jak Bill Clinton stał się pierwszym czarnym prezydentem USA 211
Postępowa pogarda, czyli kto naprawdę jest rasistą.

Tyle jeszcze pomników do zburzenia              225

Czarni wikingowie na Grenlandii i w Kanadzie              241

Jak udowodnić, że Sokrates nie był Murzynem, a Arystoteles
złodziejem? Przypadek pewnej amerykańskiej uczonej              248

Co wolno, a czego nie wolno pisać o historii niewolnictwa,

czyli paranoja paranauki              258

Poznanie jak naprawdę było, nie może być celem
postnowoczesnego historyka              269

Rozproszyć cienie, otworzyć drzwi dla światła. O „nowym
przymierzu", które może uratować zachodnią cywilizację              288

6.       LITURGIA DZIEJÓW              304

Trwać we wspólnym dziejowym pniu              306

Bóg jako Pan dziejów. Ład historii i znak sprzeciwu              313

Miejsca nabrzmiałe historią ojczystą              315

Wielcy prekursorzy mają wielkich kontynuatorów              322

Nasze dziejowe powołanie              327

Nie zatracić tego, co nam przekazali nasi ojcowie              333

Kazanie z mieczem w ręku. Kim jesteś, Europejczyku?              335

Fot. Magdalena Kucharczyk

GRZEGORZ KUCHARCZYK (ur. 1969 w Go-
rzowie Wielkopolskim) - znakomity pisarz
i publicysta, profesor nauk humanistycznych,
pracownik Instytutu Historii PAN oraz Akade-
mii im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wiel-
kopolskim (Prorektor ds. Nauki). Jego zainte-
resowania badawcze koncentrują się wokół
dziejów Niemiec i Prus, relacji polsko-nie-
mieckich w XIX i XX wieku, myśli politycznej
i przemian kulturowych w Europie i Stanach
Zjednoczonych w XIX i XX wieku. Autor kil-
kudziesięciu książek naukowych dotyczących
tych zagadnień. Doktorat obronił w 1997 roku
w Instytucie Historii UAM na podstawie roz-
prawy „Prusy, Rosja i kwestia polska w myśli
politycznej Constantina Frantza (1817-1891)",
a pięć lat później habilitował się w Instytucie
Historii PAN na podstawie rozprawy „Cenzu-
ra pruska w Wielkopolsce w czasie zaborów
1815-1914". Tytuł profesora nauk humanistycznych otrzymał w 2014 roku. Jest
członkiem Akademickiego Klubu Obywatelskiego im. Prezydenta Lecha Kaczyń-
skiego w Poznaniu od początku jego istnienia.

Ostatnio opublikował: „Wersal 1919. Nowa kultura bezpieczeństwa dla Polski
i Europy" (Poznań 2019), „Chrystofobia. 500 lat nienawiści do Chrystusa i Kościoła"
(Warszawa 2020), „Długi Kulturkampf. Niemieckie i pruskie wojny kulturowe prze-
ciw Polsce 1795-1918" (Warszawa 2020), „Prusy. Pięć wieków" (Warszawa 2020).
Stały współpracownik prasy katolickiej i konserwatywnej („Do Rzeczy", „Polonia
Christiana", „Nasz Dziennik", „Miłujcie się", „Christianitas", miesięcznik „Wpis").

Grzegorz Kucharczyk interesuje się piłką nożną, choć zaznacza, że najbar-
dziej lubi oglądać te mecze, które już widział. Nic lepszego od Brazylii na Mun-
dialu w 1982 roku nie może już się zdarzyć - twierdzi. Jako historyka myśli
politycznej frapuje go zwłaszcza widok Socratesa przy piłce.

Lubi słuchać muzyki klasycznej i zanurzać się w pięknie chorału gregoriań-
skiego. Kocha podróżować za granicę - bliżej i dalej. Podczas tych wojaży szcze-
gólną uwagę zwraca na architekturę sakralną, a wielkie katedry z Francji, Włoch
czy Niemiec za każdym razem wywierają na nim wielkie wrażenie. We wszyst-
kich z nich czuje się „jak w domu". Uwielbia długie spacery z rodziną - jest
szczęśliwym mężem i ojcem dwójki dzieci - ale, jak zaznacza, nie lubi biegać.

7

WPROWADZENIE

8

9

Kryzys wiary zawsze
pociąga za sobą
kryzys rozumu

Te dwa rzeczowniki umieszczone w tytule oznaczają dwa naj-
większe osiągnięcia cywilizacji, którą nazywamy europejską, za-
chodnią, a jeszcze precyzyjniej: chrześcijańską. Średniowieczna
christianitas znała wartość zarówno wiary w osobowego Boga,
jak i prawego rozumu (reda ratio) otwartego na transcendencję.
Słowo „katedra” jest symbolem tego pierwszego, a „uniwersytet”
tego drugiego waloru cywilizacji zrodzonej jako uboczny produkt
ewangelizacyjnej pracy Kościoła.

Przez wieki zarówno „katedra”, jak i „uniwersytet” działa-
ły wspólnie na rzecz „ładu mądrości” - jak pięknie o prawie
naturalnym mówił św. Jan Paweł II. To „prawo Przedwiecznej
Mądrości wpisane w serce człowieka pozwala mu uczestniczyć
w ładzie całego stworzenia, a nade wszystko kształtować w spo-
sób godny, w wolności i sprawiedliwości, obcowanie wzajemne
osób, wspólnot i społeczeństw na ziemi”1.

Te słowa Ojca Świętego opisywały stan rzeczy, gdy „katedra”
i „uniwersytet” stały na mocnych fundamentach, a właściwie
na Fundamencie, z którego obydwa wyrosły. Wszak to Chry-
stus - jak nauczał św. Jan Paweł II w Warszawie 10 czerwca
1991 roku - jest „sprawcą ducha europejskiego”, jest „sprawcą
tej wolności, która w Nim ma swój zbawczy korzeń”. Dlatego
„[Chrystus] został wzięty w nawias i zaczęła się tworzyć nowa

Jan Matejko, obraz z cyklu „Dzieje cywilizacji w Polsce", zatytułowany „Założenie Szko-
ły Głównej przeniesieniem do Krakowa ugruntowane. R.P. 1361-1399-1400"; siedzą
od lewej: król Kazimierz Wielki, królowa Jadwiga Andegaweńska i Władysław Jagiełło.

10

mentalność europejska, mentalność, którą można krótko wyrazić
w takim zdaniu: myślmy tak, żyjmy tak, jakby Bóg nie istniał.
I oczywiście, skoro Chrystus został wzięty w nawias, a może na-
wet postawiony poza nawias, to przestał istnieć Bóg, Bóg jako
Stwórca. Może być daleki Stwórca, ale bez prawa do interwencji
w życie człowieka, w dzieje człowieka”2.

Parę tygodni po tym, jak we wrześniu ub. roku zwróciłem
się do „Białego Kruka” z propozycją opublikowania „Katedry
i uniwersytetu”, ulice naszych miast stały się świadkami gwał-
townych, chrystofobicznych demonstracji tzw. Strajku Kobiet.
Zaatakowane zostały kościoły i katedry, w tym katedra poznań-
ska - najważniejsza świątynia najstarszej polskiej diecezji. Wśród
atakujących przeważali ludzie młodzi. Wielu z nich to studenci,
którzy w niedwuznaczny sposób zachęcani byli do tego przez wła-
dze szeregu polskich uczelni (lub wydziałów uczelnianych), które
ogłaszały ekstraordynaryjne godziny rektorskie, by umożliwić
studiującej młodzieży „swobodną ekspresję swoich poglądów”.
Zdarzały się nawet przypadki, że w demonstracjach, które wobec
chrześcijańskiego dziedzictwa Polski wykrzykiwały „wy...ać”
i „je...ć”, brali udział profesorowie, którzy zasiadają w gremiach
stojących na straży „doskonałości naukowej” w naszym kraju.

To też było spotkanie „katedry” i „uniwersytetu”. Bardzo
dramatyczne, ale niepozbawione również oznak nadziei. Wszak
wśród tych, którzy otaczali żywym murem polskie katedry i inne
kościoły w te ponure jesienne dni Roku Pańskiego 2020, chro-
niąc je w ten sposób przed zniszczeniem, było wielu studentów
i niejeden profesor. To ci - mówiąc językiem współczesnego
Księcia Poetów, Zbigniewa Herberta - którzy mieli wystarcza-
jąco mocne „chrząstki sumienia” i „włókna duszy”, a „potęga
smaku” kazała im odrzucać „aż nazbyt parcianą retory...