Kokoryczą – Corydalis (niem. Lerchensporn) interesowałem się od dzieciństwa, w wieku około 10-12 lat zacząłem przyglądać się tej roślinie i przeniosłem ją do swojego ogródka, gdzie uprawiałem, a w VII klasie szkoły podstawowej postanowiłem wypić napar z ziela kokoryczy. Nie użyłem cebulek, bowiem było mi szkoda zniszczyć roślinę. Rok później jednak sporządziłem napar z cebulek kokoryczy. Ziele działa uspokajająco, jak to czasem określam - wyciszająco wewnętrznie. Daje spokój, znosi nerwice, lęk, niepokój. Łagodzi wyraźnie stres. Jednak cebulka jest silniejsza w działaniu i działa wyraźnie przeciwbólowo, uspokajająco, nasennie, a w większych dawkach wywołuje halucynacje, przy czym przedawkowana (dawka narkotyczna jest bliska toksycznej) powoduje wymioty i poraża zakończenia nerwów przywspółczulnych.
Podawana w niektórych pracach informacja, że dawka ziela 0,1 g (=100 mg) powoduje ociężałość i senność jest nieprawdziwa. Jest to zbyt mała dawka ziela, aby miała taki wpływ.
W Polsce spotkać można kokorycz pełną – Corydalis solida (L.) Swartz = dawniej Fumaria bulbosa Linne = Corydalis solida (L.) Clairville (bulwa po przekrojeniu nożykiem jest pełna w środku), kokorycz pustą – Corydalis cava (L.) Schweigger et Koerte (bulwa po przekrojeniu jest pusta w środku) i kokorycz wątłą – Corydalis fabacea Person (= Corydalis intermedia (Linne) Link. W Szwajcarii dodatkowo (w północno-zachodniej i zachodniej części) występuje gatunek Corydalis lutea (L.) DC. – Gelber Lerchensporn o kwiatach żółtych; Corydalis alba (Mill.) Mansf. – Blassgelber Lerchensporn (uprawiany, ponadto dziko w kotlinach górskich, kwiaty białe z żółtym języczkiem).Kokorycz wątła ma kwiaty purpurowe, fioletowo nabiegłe. Kokorycz pełna wytwarza kwiaty biało-purpurowe, rzadziej białe. Kokorycz pusta posiada kwiaty fioletowe, purpurowe, liliowo-purpurowe, rzadziej białe.
Kokoryczą zaczęto się interesować pod kątem farmakologicznym w XIX wieku. Dostępne mi publikacje z połowy XIX wieku wykazują składnik czynny kokoryczy – korydalinę (corydalin). Wiele lekospisów niemieckojęzycznych podaje oficjalne możliwości zastosowania surowca, początkowo w leczeniu drżenia gorączkowego i nadmiernego podniecenia nerwowego oraz ruchowego. Surowcem jest bulwa korzeniowa (przypominająca cebulkę) – Radix Corydalidis. Surowiec ten czasem był nazywany Fumariae bulbosae (dymnica bulwkowa, nie mylić z dymnicą lekarską /pospolitą/ – Fumaria officinalis L.) Corydalidis tuberosa, Bulbocapnos cavus (gdy pochodził z gatunku kokorycz pusta – Corydalis cava) lub Fumaria bulbosa. Fumaria to nazwa rodzajowa łacińska dymnicy. Rodzaj kokorycz – Corydalis należy obecnie do rodziny dymnicowatych – Fumariaceae (w niektórych systemach do makowatych – Papaveraceae) i jest spokrewniony chemotaksonomicznie z rodzajem dymnica – Fumaria.
Kokorycze zawierają alkaloidy, w bulwach ok. 5-6%: korydalina, kanadyna, protopina, korybulbina, korykawina, bulbokapnina. W zielu jest około 0,5% alkaloidów.
Korydalina C22H27O4N w czystej formie ma postać sześciobocznych pryzmatów o temp. topn. 135 stopni C. Słabo rozpuszczalna w alkoholu zimnym, lepiej w alkoholu gorącym, dobrze rozpuszczalna w eterze i chloroformie. Nie rozpuszcza się w wodzie i alkaliach.
Kanadyna C20H21O4N w czystej formie ma postać jedwabistych igiełek o temp. topn. 133-134 stopni C. Nie rozpuszcza się w wodzie Nawet jej sole są słabo rozpuszczalne w wodzie. Dobrze rozpuszcza się w eterze.
Protopina C20H19O5N ma postać krystaliczną. Temp. topn. 207 stopni C.Optycznie nieczynna. Dobrze rozpuszcza się w chloroformie, gorzej w alkoholu, acetonie i amoniaku.
Kryptopina C21H23O5N ma postać pryzmatów krystalicznych, temp. topn. 220-221 stopni C, optycznie nieczynna. Dobrze rozpuszczalna w gorącym alkoholu, słabo w eterze i benzenie.
Korybulbina C21H25O4N – bezbarwne igiełki o temp. topn. 238 stopni C. Słabo rozpuszczalna w alkoholu i eterze, dobrze rozpuszczalna w acetonie i benzenie.
Bulbokapnina – alkaloid aporfinowy, (C19H19NO4), o temp. topn. ok. 199-201 stopni C, jest inhibitorem acetylocholinoesterazy. Hamuje również syntezę dopaminy. Przed II wojną światową była używana w medycynie w formie chlorowodorku – Bulbocapninum hydrochloricum C19H19NO4HCl. Wywołuje stan kataleptyczny (katalepsja – zaburzenie ruchowe polegające na zastygnięciu w jedne postawie i utrzymywaniu jej przez dłuższy czas) i katatoniczny. Działa narkotycznie na ciało prążkowane mózgowia. Podawana była w dawkach 100-200 mg jednorazowo w chorobie Parkinsona, w stanach hiperkinetycznych (nadmierna aktywność ruchowa mięśni). Wykorzystywana dawniej do dręczenia więźniów i psychicznie chorych, ponadto do znoszenia niektórych stanów pobudzenia ruchowego u pacjentów psychicznie chorych, dla ułatwiania wykonywania tortur i przesłuchań wymuszających uzyskanie informacji od przesłuchiwanego. Wywołuje uległość u ludzi i zwierząt, choć dla przeżuwaczy jest bardzo toksyczna. Kokorycz jest omijana przez zwierzęta dzikie. W stanach parkinsonoidalnych hamuje drżenia mięśniowe. Znosi nadmierne podniecenie psychiczne.
Kokorycz można użyć w fitoterapii choroby Parkinsona, szczególnych stanów rozdrażnienia nerwowego, nerwic. Działa również rozkurczowo i silnie żółciotwórczo oraz żółciopędnie. Jest środkiem przeciwbólowym. W małych dawkach poprawia pamięć i kojarzenie, ułatwia koncentrację. W większych dawkach powoduje niechęć do działania i aktywnej pracy fizycznej i psychicznej.
Najefektywniej działa intrakt kokoryczowy ze świeżego lub suchego surowca – Intractum Corydalidis. 100 g surowca świeżego i rozdrobnionego, całej rośliny, samego ziela lub bulw zalać 300-500 g gorącego alkoholu (podgrzewać na maszynce elektrycznej lub łaźni wodnej!, nie używać otwartego ognia do ogrzewania alkoholu, bo parujący alkohol wybuchowo zapali się!!!), odstawić na przynajmniej 7 dni w szczelnym słoju. Przefiltrować, zażywać ostrożnie, dobierając dawkę indywidualnie. Polecam zaczynać od dawki 8-10 kropli 2 razy dziennie, stopniowo zwiększając o 2 krople. Przy pierwszych objawach nadmiernego wyciszenia i zaburzeń ruchowych dawkę należy obniżyć. Podczas zażywania leku nie prowadzić pojazdów mechanicznych i urządzeń niebezpiecznych. Nie podawać kobietom w ciąży i laktacji. Nie podawać dzieciom. Preparat może być użyty w kuracjach odwykowych, np. przy odstawieniu leków psychotropowych, narkotyków, alkoholu, tytoniu. Zmniejsza bowiem zapotrzebowanie na używkę, hamuje podniecenie ruchowe i psychiczne.
Wino kokoryczowe – Vinum Corydalidis jest wygodnym preparatem w stosowaniu. 5 dkg ziela lub 1 dkg bulw suchych lub świeżych rozdrobnić i zalać 100 ml alkoholu 70% i 150 ml wina czerwonego lub białego wytrawnego. Całość podgrzać, trzymać 3 minuty leciutko gotując. Odstawić na 5 dni w słoju zamkniętym, przefiltrować. Zażywać 1-2 razy dziennie po 10 kropli. W chorobie Parkinsona 2 razy dziennie po 10 kropli.
Działania ubocze: u niektórych osób może wywołać nudności lub wymioty; zmniejszyć wówczas dawkę.
Małe dawki intraktu dla poprawienia pamięci: 5 kropli 2-3 razy dziennie.
dr H.Różański
bartek26