Chmielewska-Brzozowska B., Grecka elegia historyczna okresu archaicznego.pdf

(2674 KB) Pobierz
POLSKA AKADEMIA NAUK
KOMITET NAUK O KULTURZE ANTYCZNEJ
M E
A
N
D E
R
DWUMIESIĘCZNIK POŚWIĘCONY
KULTURZE
ŚWIATA STAROŻYTNEGO
ROKLIX
1-2/2004
WYDAWNICZY
DOM
iErJ§Ar
WARSZAWA 2004
WYDAWCA
Komitet Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk
KOMITET REDAKCYJNY
Małgorzata
Borowska (Warszawa), Jerzy Kolendo (Warszawa),
Włodzimierz
Lengauer (Warszawa),
Ignacy Lewandowski
(Poznań),
Henryk Podbielski (Lublin), Ludwika Press (Warszawa),
Marek Starowieyski (Warszawa), Marian Szarmach
(Toruń),
Joachim
Śliwa
(Kraków)
REDAKCJA
Anna Maria Komornicka (red. nacz.),IAnna Sadurska
I,
Mieczysław
Grzesiowski (sekr.)
Wydanie publikacji dofinansowane przez Komitet
Badań
Naukowych
© Copyright by Komitet Nauk o Kulturze Antycznej PAN and Dom Wydawniczy ELIPSA
Adres Redakcji
Pałac
Kultury i Nauki,
pok.
2119 (p. XXI)
00-901 Warszawa
Tel. 65 66 139
Nakład
300 egzemplarzy
DOM
WYDAWNICZV
lE®
Realizacja wydawnicza:
Dom Wydawniczy ELIPSA,
ul. Inflancka 15/198, 00-189 Warszawa
tel./fax 635 03 01, 635 17 85, e-mail: elipsa@elipsa.pl,
www.elipsa.pl
MEANDER 1-2104
BARBARA CHMIELEWSKA-BRZOSTOWSKA
(Poznań)
GRECKA ELEGIA HISTORYCZNA
OKRESU ARCHAICZNEGO
przypisywa-
li wiedzy o swoich przodkach
traktując ją
nie tylko jako
jedną
z dziedzin nauki,
ale przede wszystkim jako
przewodniczkę
w ich
własnym postępowaniu
i wzór do
naśladowania. Ponieważ
jednak literatura grecka okresu archaicznego nie
znała
jeszcze prozy,
funkcję historiograficzną pełniła
elegia. W
tym
właśnie
metrum po-
wstawały
utwory
opiewające wędrówki
kolonizatorów, dzieje
założenia
miast, czy
też
wojny. Dotychczasowa wiedza
współczesnych
badaczy na temat elegii histo-
rycznej nie jest
duża
ze
względu
na
znikomą liczbę
fragmentów
pozostałych
po
tych wielkich,
liczących
nawet do kilku
tysięcy
wersów utworach.
Przełomem
w ba-
daniach nad tym rodzajem elegii
stało się
opublikowanie w 1992 roku przez
P.
Par-
sonsa odkrycia papirusowego, które
przyniosło sporą część
tekstu oryginalnego
elegii o bitwie pod Platejami i fragmenty utworów
opiewających
inne bitwy z Per-
sami (pod Artemizjon i
Salaminą)
autorstwa Simonidesa z Keos. Zanim jednak
nastąpiło
to odkrycie, stan wiedzy na temat
twórczości
elegijnej poety z Keosl
opierał się
na skromnych i niejasnych testimoniach i przekazach - tak samo jak
i wiedza
współczesnych
na temat elegii historycznych, dla których czas nie
okazał
się
tak
łaskawy,
jak dla elegii Simonidesa. Warto o nich
przypomnieć, chociażby
dlatego,
że większość
fragmentów i przekazów rozproszona jest w
różnych
opra-
cowaniach i traktowana (zapewne z uwagi na ich
ilość) dość
marginalnie.
Przedstawiona tu analiza tekstów dotyczy najstarszych elegii
zawierających
tre-
ści
historyczne, a fragmenty z nich zachowane
są
bardzo
małe
lub
wręcz
nie ist-
nieją. Naszą wiedzę
o formie i
treści
utworu
kształtują
w takim wypadku
testimonia
antyczne autorów
późniejszych,
nie
zaś
twórcy samych elegii. N a
wyrażane
przez
nich opinie
wpłynął
zatem nie tylko czas, którego bieg nieuchronnie
zacierał
w pa-
mięci
odbiorców pierwotne
kształty
poszczególnych poetyckich
dokonań,
ale tak-
że
ich osobiste upodobania literackie, które
rzutowały
z
pewnością
na
ocenę
za-
równo utworu jak i jego autora.
Historia vitae magistra
-
ta sentencja ukazuje
wagę,
jaką starożytni
Zebrany w monografii
A.
Komornickiej,
Simonides z Keos. Poeta i
s. 10--116.
1
mędrzec, Wrocław
1986,
4
Barbara Chmielewska-Brzostowska
„EPOKA LIRYKI" W HISTORII GRECKIEJ LITERATURY
Okres archaiczny w historii literatury greckiej
obejmował
kilka wieków i cho-
ciaż
jego granice
były płynne,
zwykle datuje
się
go na VIII, VII oraz VI stulecie
przed
naszą erą.
Czas ten ze
względu
na rozkwit liryki, nazywany
był
niekiedy
„epoką
liryki"2. Poezja
towarzyszyła
Grekom zarówno przy uczcie jak i podczas
świąt
i
obrzędów
kultowych ku czci bóstw, przy czym tradycyjne mityczne opowie-
ści
przekazywane z pokolenia na pokolenie i historie bohaterskie, z których po-
wstał
epos, a
także
prawdziwa historia,
dotarły
do czasów kultury
słowa
pisanego
(a takimi
były już
okres klasyczny i hellenistyczny)
dzięki
przekazom ustn)rm
3,
zaś
utwory liryczne bardzo
często
tworzono
ad hoc
na sympozjonach w trakcie agonu
poetyckiego, który wykorzystywano dla zabawy w czasie uczty.
Wśród współczesnych
badaczy nie ma
zgodności
w kwestii rozgraniczenia i ilo-
ści możliwych
okazji wykonania poezji elegijnej
4 •
Większość
z nich przyznaje jed-
nak,
że najważniejszymi okolicznościami były
sympozjon i komos, w czasie których
wykonywano utwory krótsze;
dłuższe zaś
komponowano na
święta
publiczne (ta-
kimi
były
na
przykład uroczystości
religijne). Elementem
łączącym
te
okoliczności
był
agon poetycki.
Tematyka utworów biesiadnych
bywała
bardzo
różnas,
od militarnej poprzez
polityczną, żałobną aż
do
miłosnej
i erotycznej.
Treści
utworów
dłuższych,
tworzo-
nych na
święta
publiczne
były
nieco mniej
zróżnicowane,
co nie znaczy jednak,
że
jednorodne. Dobierano je bowiem z uwagi na
funkcję, jaką miały spełniać,
to zna-
czy
laudację
miasta,
identyfikację
i
podkreślenie
wspólnoty jego
mieszkańców, być
może też zachętę
- w specyficznych
okolicznościach
- do
wyrażenia
tej
jedności.
Aby
osiągnąć
zamierzony cel poeci w elegiach przytaczali
historię
miasta od mi-
tycznych
założycieli
poprzez
wędrówki
i walki przodków, wspólne
osiągnięcia
miesz-
kańców, aż
po
najbliższe współczesnym
dzieje. Obszerne opowiadanie, jakie po-
tytuł
monografii AR. Buma,
The Lyric Age of Greece,
London 1978.
3
Ważność
rozgraniczenia tych dwóch etapów kultury eksponuje J. Herrington,
2
Por.
Poetry into
Drama. Early Tragedy and the Greek Poetic Tradition,
Berkeley - Los Angeles - London, 1985,
mówiąc
o „song culture" i „book culture".
4
West,
Studies in Greek Elegy and Iambus,
Berlin - New York, 1974, proponuje osiem oko-
liczności
wykonania elegii:
*
mowa wodza do
żołnierzy
przed
bitwą,
*
mniej formalne okolicz-
ności
wojskowe
(żołnierze
na warcie z towarzyszami)
*
sympozjon,
*
komos, *niektóre rodzaje
publicznych
spotkań
(na agorze),* improwizowane
wystąpienia
w miejscu z widokiem na publicz-
ne
źródło
(lub
fontannę),
*
pogrzeby,
*
publiczne
święta.
Natomiast E.L. Bowie,
Early Greek
Elegy. Symposium and Public Festival:
JHS, 106 (1986), s. 13-35, odrzuca
tę teorię przyjmując
je-
dynie dwie
okoliczności
wykonania elegijnych utworów:
*
sympozjon i komos (utwory krótkie
o
zróżnicowanej treści zależnej
od
upodobań
towarzystwa
znajdującego się
na uczcie),
*
publicz-
ne
święta
(utwory
dłuższe,
narracyjne). Podobnie
K.
Barto!,
Greek Elegy and Iambus. Studies in
Ancient Litterary Sources,
Poznań,
1993, s. 51-57, oraz eadem,
Elegia grecka z perspektywy
wyko-
nawczej:
Meander, 2 (1998), s. 119-130.
5
Zdaniem Bowiego,
op. cit.
to nie
okoliczność
wykonania narzuca
treść
elegii, a raczej
obecność
konkretnych osób, na
przykład
sympozjon
żołnierzy implikował tematykę militarną, mło­
dych arystokratów -
polityczną,
itp.
Opinię
Bowiego podziela
też
D.E. Gerber,
A Companion to
the Greek Lyric Poets,
Leiden - New York - KOln, 1997, s.
4-6
oraz 92-98.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin