Tkanka nabłonkowa i tkanka łączna
tkanka (textus) - zespół komórek i ich wytworów podobni ezróżnicowanych i przystosowanych do wykonywania określonej funkcji.
histogeneza- proces różnicowania się tkanek z wytworzeniem różnych ich typów
Tkanka nabłonkowa (textus epithelialis)
funkcja:
> pokrywająca
> gruczołowa
> zmysłowa
> gametotwórcza
Nabłonek jednowarstwowy płaski ( epithelium simplex planum)
Nabłonek jednowarstwowy sześcienny ( epithelium simplex cuboideum) Nabłonek jednowarstwowy cylindryczny/walcowaty ( epithelium simplex cylindricum) Nabłonek jednowarstwowy wielorzędowy ( epithelium pseudomultistratificatum) Nabłonek jednowarstwowy dwurzędowy ( epithelium bipseudomultistratificatum) Nabłonek jednowarstwowy przejściowy ( epithelium transitorium, urothelium) Nabłonek wielowarstwowy płaski (epithelium multistratificatum planum) >nierogowaciejący (non cornescens)
>rogowaciejący (cornescens)
Nabłonek wielowarstwowy cylindryczny (epithelium multistratificatum cylindricum)
Pochodzenie nabłonków
> z ektodermy: nabłonek pokrywający skórę oraz wyścielający jamę ustną > z endodermy: nabłonek układu pokarmowego i oddechowego
> z mezodermy: nabłonek tworzący błony surowicze i niektóre nabłonki układu moczopłciowego
> z mezenchymy: śródbłonek naczyń krwionośnych
Inne zagadnienia dotyczące nabłonków - vide Biologia komórki
• budowa błony podstawnej
• połączenia międzykomórkowe
• twory wolnej powierzchni nabłonka
• podział nabłonków ze względu na funkcje (ćwiczenia)
Podział gruczołów egzokrynnych
ze względu na kształt przewodu wyprowadzającego
> POJEDYNCZY (SIMPLE): ze względu na kształt odcinka wydzielniczego PROSTY ROZGAŁĘZIONY (BRANCHED)
> ZŁOŻONY (COMPOUND): ROZGAŁĘZIONY (BRANCHED)
ze względu na rodzaj komórek odcinka wydzielniczego
> CEWKOWY (TUBULAR)
> PĘCHERZYKOWY (ACINAR/ ALVEOLAR)
> CEWKOWO-PĘCHERZYKOWE (TUBULOACINAR / TUBULOALVEOLAR) ze względu na sposób uwalniania wydzieliny z komórki
>EKRYNOWY I MEROKRYNOWY
>APOKRYNOWY
>HOLOKRYNOWY
Tkanka łączna galaretowata
Tkanka galaretowata niedojrzała (textus connectivus gelatinosus immaturus): • komórki o kształcie gwiaździstym
• substancja podstawowa bezstrukturalna, galaretowata
• nieliczne włókna prokolagenowe
• występuje tylko w życiu zarodkowym
Tkanka galaretowata dojrzała (textus connectivus gelatinosus maturus): • komórki o kształcie gwiaździstym
• większa ilość substancji podstawowej
• delikatne włókna kolagenowe
• występuje w sznurze pępowinowym (galareta Whartona)
Tkanka łączna siateczkowa (textus connectivus rețitularis)
• komórki siateczki-kształt gwiaździsty
* substancja międzykomórkowa płynnej konsystencji
* włókna kolagenowe typu III (siateczkowe)
Występowanie:
* szpik kostny
• śledziona
• węzły chłonne, migdałki
* grudki chłonne samotne i skupione
Tkanka łączna tłuszczowa
Tkanka tłuszczowa żółta, jednopęcherzykowa (textus adiposus flavus) • BRAK substancji podstawowej tworzy płaciki (tkanka łączna luźna) • komórki kuliste, tłuszcz w postaci dużej kuli jądra komórkowe spłaszczone, ułożone na obwodzie
* pigment (z wyj. świni i kozy)
* liczne włosowate naczynia krwionośne
* funkcje: materiał zapasowy, ochrona mechaniczna i termiczna Występowanie: tkanka podskórna, oczodół, wokół nerek i naczyń krwionośnych
Krew
> osocze: surowica + fibrynogen
> komórki
- erytrocyty (krwinki czerwone, RBC)
- leukocyty (krwinki białe, WBC)
MNCs: limfocyty, monocyty
PMN: granulocyty obojętnochłonne (neutrofile), granulocyty kwasochłonne (eozynofile), granulocyty zasadochłonne (bazofile)
- trombocyty (płytki krwi)
Erytrocyty:
• kształt dwuwklęstej soczewki
• u ssaków przeważnie brak jądra i większości organelli komórkowych • wymiary u ssaków 4-8 um
• czas życia 100-120 dni
• bogate w hemoglobinę
• cytoszkielet bogaty w spektrynę
• produkowane w szpiku kostnym
• usuwane (fagocytowane) w śledzionie, wątrobie i szpiku u większości ryb, płazów, gadów i ptaków - jądrzaste u ptaków: owalne, u kury ok. 7x12 µm, bardziej liczne
Neutrofile (granulocyty obojętnochłonne, mikrocyty):
• najliczniejsze z granulocytów
•wielopłatowe jądro (2-5 płatów)
• liczne drobne ziamistości w cytoplazmie - ziarenka pierwotne, wtórne (swoiste) i trzeciorzędowe
• po stymulacji (reakcja zapalna) przechodzą do tkanek - funkcja fagocytów • wkrótce po przeprowadzeniu fagocytozy zwykle giną uwalniając enzymy lizosomalne i powodując rozpuszczenie sąsiednich tkanek
• są podstawowym składnikiem tzw. ropy
Eozynofile (granulocyty kwasochłonne):
• jądro wielopłatowe (najczęściej dwupłatowe)
• duże, kwasochłonne, owalne ziarnistości z enzymami: główne białko zasadowe, enzymy hydrolityczne, peroksydazy
• zdolne do fagocytozy (szczególnie kompleksów antygen-przeciwciało) • we krwi krążą zwykle kilka godzin (3-8h) po czym przechodzą do skóry, płuc, przewodu pokarmowego
• biorą udział w zwalczaniu inwazji pasożytniczych oraz w reakcjach alergicznych • aktywowane-hamują działanie substancji wazoaktywnych uwalnianych przez bazofile i mastocyty
Bazofile (granulocyty zasadochłonne) oraz komórki tuczne (mastocyty): • duże, zasadochłonne ziarnistości zawierające: histaminę, heparynę oraz serotoninę • jądro komórkowe wydłużone, segmentowane
• posiadają receptory dla przeciwciał IgE reagując na alergeny. Prowadzi to do gwałtownej egzocytozy histaminy i innych mediatorów wazoaktywnych czyli wczesnej reakcji nadwrażliwości typu I (anafilaktycznej)
• posiadają zdolność do fagocytozy
Monocyty:
• największe komórki we krwi
• Jądro nerkowate (z zagłębieniem) lub niekształtne
• cytoplazma zwakuolizowana
• prekursory makrofagów tkankowych
• posiadają zdolność ruchu i fagocytozy
• posiadają na powierzchni MHC klasy II
Limfocyty:
• większość limfocytów jest mała, duże stanowią ok 3% limfocytów (8-15 um) • owoidalne lub nerkowate jądro, gęsta chromatyna
•mate limfocyty krążą w poszukiwaniu antygenu głównie w narządach limfatycznych • duże limfocyty są komórkami zaktywowanymi przez kontakt z antygenem podążającymi do tkanek objętych procesem zapalnym
Trombocyty (płytki krwi):
• małe (1,5-3,5 um), bezjądrzaste, kształt dysku
• stanowią fragmenty cytoplazmy megakariocytów
• zawierają: mitochondria, mikrotubule, ziarna glikogenu, niekiedy elementy AG i rybosomy • ziarenka: alfa, gęste (delta), lizosomy, peroksysomy
• inicjują proces krzepnięcia krwi
• biorą udział w fibrynolizie i skurczu naczyń krwionośnych
• stymulują wzrost fibroblastów, komórek mięśni gładkich i naczyń
• u ptaków są jądrzastymi komórkami (kuliste lub eliptyczne), pełniącymi te same funkcje co u ssaków
Tkanka łączna włóknista luźna (textus connectivus fibrosus laxus) Komórki:
• komórki niezróżnicowane (pluripotencjalne) fibroblasty, fibrocyty
• histiocyty (makrofagi)
• komórki tuczne (mastocyty)
• leukocyty (neutrofile, eozynofile, limfocyty, plazmocyty)
• komórki tłuszczowe (lipocyty)
• komórki barwnikowe (pochodzenie ektodermalne)
Funkcje: odżywcza, mechaniczna (tworzy zrąb wielu narządów), obronna, magazynowanie wody
Fibroblasty i fibrocyty:
• kształt wrzecionowaty, posiadają wypustki
* jądro owalne
* wokół jądra lekko zasadochłonna endoplazma, na obwodzie bezbarwna egzoplazma (komórka bez wyraźnego obrysu, zlewa się z otoczeniem)
* spoczywają na powierzchni pęczków włókien kolagenowych
* fibroblasty posiadają ograniczoną zdolność
* fibrocyty mają mniej cytoplazmy, mniejsze jądro o zbitej chromatynie, nie ulegają częstym podziałom i tracą zdolność ruchu
Funkcja:
* produkcja włókien kolagenowych i sprężystych
* udział w tworzeniu tkanki bliznowatej
Mastocyty (komárki tuczne):
•kształt owalny lub kulisty
•jądro niewielkie, owoidalne w cytoplazmie duże, zasadochłonne, rozpuszczalne w wodzie ziarnistości (histamina, heparyna, usiarczanowane proteoglikany)
•mogą dzielić się w tkankach
•posiadają receptory dla przeciwciał IgE - odpowiadają na alergeny. Prowadzi do gwałtownej egzocytozy histaminy i innych mediatorów wazoaktywnych (wczesna reakcja nadwrażliwości)
•mają długi okres życia
• liczne w okolicy naczyń krwionośnych
• skóra, przewód pokarmowy, macica, grasica, migdałki
Histiocyty:
•powstają z monocytów
•5-10x większe niż monocyty jądro duże, owalne
•liczne pseudopodia, lizosomy
•występują w tkankach
•posiadają zdolność ruchu
•intensywnie fagocytuja
Plazmocyty (komórki plazmatyczne):
•zróžnicowana forma limfocytów B aktywnie syntetyzująca immuroglobuliny (przeciwciała) •spotykane w tkankach podporowych i narządach limfatycznych
• NIE występują we krwi
• duże, owoidalne
• jądro ułożone mimośrodkowo, okrągłe lub owalne; ułożenie grudek chromatyny przypomina szprychy lub tarczę zegara (aktywna transkrypcja), jąderko położone centralnie • cytoplazma silnie zasadochłonna (RER)
• dobrze rozwinięty aparat Golgiego widoczny w postaci przejaśnienia
Tkanka łączna włóknista beleczkowa (textus connectivus fibrosus trabecularis) • beleczki (pęczki włókien kolagenowych + nieliczne włókna sprężyste) przebiegające w różnych kierunkach
• w obrębie ECM niewielka ilość substancji podstawowej, fibroblasty, makrofagi i inne komórki
• skóra właściwa
• pajęczynówka mózgowia
Tkanka łączna włóknista zbita (textus connectivus fibrosus compoctus) Podział:
>tkanka łączna splotowata nieregularny przebieg włókien
...
wetmed2028