wergiliusz eneida.pdf

(1290 KB) Pobierz
Ta lektura,
podobnie ak tysiące innych, est dostępna on-line na stronie
wolnelektury.pl.
Utwór opracowany został w ramach pro ektu
Wolne Lektury
przez
fun-
dac ę Nowoczesna Polska.
WERGILIUSZ
Eneida
 .   
KSIĘGA I
Broń i męża opiewam, co z Troi wybrzeża
Do Italii, gnan losem, pierwszy na brzeg zmierza
Lawiński¹, po mórz głębi i lądach pędzony
Mocą niebian, pamiętny gniew znosząc Junony²;
Wiele też w bo u cierpiał, nim dźwignął mur miasta
I bogi wniósł do Lac um, skąd plemię urasta
Latynów, o ce Alby i wielkie gród Romy.
Muzo, wskaż mi przyczyny, aki żal kry omy
Lub boleść skłania bogów królową, iż męża
Zbożnego tylu przygód i prac uciemięża
Brzemieniem? Więc gniew taki i niebian pierś pali?
Był gród stary — tyry scy³ nim kmiecie władali —
Naprzeciw u ść tybrowych Italii: Kartago,
Przepychem bogactw sławny i bitew przewagą.
Nad wszystkie on, ak mówią, był drogi Junonie,
Nad Samos⁴ czci go więce : tam były e bronie,
Tam wóz⁵; ludom stolicę w nim bogini śmiała,
Jeśliby los dozwolił, uż wtedy wznieść chciała.
Lecz wzięła wieść, że z Tro an krwi zbudzi się plemię,
Co kiedyś zamki Tyru⁶ obali na ziemię,
Że stamtąd sławny w bo ach lud z królem przybłędą
Na zgubę Libii przy dzie: — tak Parki⁷ nić przędą.
Przed tym córka Saturna⁸ drży, w myśli e stoi
Bó , który za swe Argos⁹ wiodła u bram Troi;
Nie zgasło w sercu złości i cierpień zarzewie;
Głęboko w duszy skryty, utwierdza ą w gniewie
Parysa sąd krzywdzący, zapomnieć się nie da¹⁰
Ród wrogi, porwanego chwała Ganimeda¹¹.
Tym wzburzona, miotanych w krąg po morzu całem
Resztki Tro an, co zbiegły przed Achilla szałem,
Wstrzymywała od Lac um z dala; przez lat wiele
Błądzili, gnani losem w mórz wszystkich topiele:
Taki trud był, gród Romy na trwałym wznieść zrębie.
¹brzeg
lawiński
— wybrzeże Morza Tyrreńskiego w okolicy staroż. miasta Lawinium (dziś:
Pratica di Mare,
część miasta Pomezia, należącego do metropolii rzymskie , położone  km od brzegu morza i  km od Rzymu),
które wg mit. rzym. miał założyć Eneasz i nazwać na cześć swe żony Lawinii. Lawinium było ednym z miast
Związku Latyńskiego, t . związku miast autochtoniczne ludności Płw. Apenińskiego. [przypis edytorski]
²gnan
losem (…) pamiętny gniew znosząc Junony
— los wybrał Eneasza na założyciela nowego państwa
w Lac um i parł go do wypełnienia przeznaczone mis i; z drugie strony wszystkie poczynania Eneasza hamował
zapamiętały gniew Junony, mściwie prześladu ące Tro an. [przypis edytorski]
³tyryjski — fenicki a. punicki; od gł. miasta fenickiego, Tyru. [przypis edytorski]
⁴Samos — wyspa, edna z Cyklad na Morzu Ege skim u wybrzeża Az i Mnie sze , na które mieściła się
sławna świątynia Hery (w mit. rzym.: Junony). [przypis edytorski]
⁵tam
były jej bronie, tam wóz
— aluz a do świątyni
Juno Caelestis
w Kartaginie, będące w istocie wcześnie -
szym mie scem kultu fenickie i punickie bogini Tanit. [przypis edytorski]
⁶zamki
Tyru
— Kartagina. [przypis edytorski]
⁷Parki (mit. rzym.) — trzy boginie, a zarazem personifikac e przeznaczenia:
Nona, Decima
i
Morta;
od-
powiadały Mo rom, prządkom losu ludzkiego z mit. gr. (Klotho, Lachesis i Atropos). [przypis edytorski]
⁸córka
Saturna
— Junona.
Saturn:
staroitalski bóg zasiewów; w mit. rzym. odpowiada ący gr. Kronosowi;
ego imię wiązało się z mitem „złotego wieku”, którego mieszkańcy Italii mieli zażywać pod ego panowaniem.
[przypis edytorski]
⁹za
swe Argos
— przen.: za Helladę, za o czyznę Greków walczących pod Tro ą. [przypis edytorski]
¹⁰Parysa
sąd krzywdzący
— aluz a do wyroku Parysa, który w lasku Idy przyznał abłko przeznaczone „dla
na pięknie sze ” bogini miłości, Wenerze, nie zaś Minerwie, bogini mądrości ani nie małżonce Jowisza, Junonie.
[przypis edytorski]
¹¹Ganimedes — syn Tro ańczyka Trosa; chłopiec, który dla swe wy ątkowe urody został porwany przez
przemienionego w orła Jowisza na Olimp, gdzie służył za podczaszego przy stole bogów. [przypis edytorski]
Bóg, Gniew

Eneida
Ledwo z oczu Sycylię straciwszy, na głębie
Puścili rześko żagle, kra ąc spiżem piany,
Gdy Juno, w które piersi ból wieczne tkwi rany,
Tak myśli: «Mamże¹² ustać w drodze, pokonana?
Nie mogęż¹³ od Italii wstrzymać Teukrów¹⁴ pana?
Nie! Losy bronią! — Pallas mogła spalić łodzie
Argiwów¹⁵, a ich samych zatopić we wodzie,
(Z win i szału ednego A aksa O losa¹⁶!)
Jowisza szybkie ognie¹⁷ z chmur miecąc¹⁸ z ukosa,
Roztrąca statki, wichrem bałwany wód żenie¹⁹,
A ego, zionącego z dna piersi płomienie,
Porwała i na skały nabiła grań ostrą: —
Ja, niebian pani, któram²⁰ Jowisza est siostrą
I żoną, z ludem ednym lat szereg niemały
Wo u ę! Któż Junonie hołd winne ²¹ da chwały?
Kto kornie e ołtarzom obiatę²² uczyni?»
Ten w sercu rozognionym spór wiodąc, bogini
W o czyznę burz, gdzie wichrów tłum dziki się kłębi,
W Eolię²³ wchodzi. Eol król w wielkich am głębi
Wrące wichry, świszczące rozgłośnych burz szturmy
Powściąga władzą, tłoczy do więzów i turmy²⁴.
One, gniewne, z warczeniem głośnym huczą z bliska
Przy ryglach. Eol siedzi u szczytu zamczyska,
Berło dzierżąc, gniew wichrów wstrzymu e w zapędzie.
Gdyby nie to, wnet morza i ziemic krawędzie
Wraz z niebem w puch by rozniósł gwałtowny ich zamach;
Lecz o ciec e wszechwładny w zapadłych skrył amach,
Tego bo ąc się; brzemię gór wielkich niebawem
Nałożył i dał króla, co niezłomnym prawem
Skracać im umie wodze i zwalniać na słowo.
Jego więc Juno korną zagadnie tak mową:
«Eolu, tobie o ciec niebian i król ludzi²⁵
Dał moc, co fale tłumi i wichrem znów budzi.
Lud wrogi mi po głębi tyrreńskich wód²⁶ płynie.
Penaty²⁷ z Ilium²⁸ niosąc Italii krainie.
¹²mamże — konstrukc a z partykułą wzmacnia ącą -że; znaczenie: czy mam, czyż mam. [przypis edytorski]
¹³mogęż — konstrukc a z partykułą wzmacnia ącą -że skróconą do -ż; znaczenie: czy mogę, czyż mogę.
[przypis edytorski]
¹⁴Teukrowie — Tro anie;
pan (wódz) Teukrów:
Eneasz. [przypis edytorski]
¹⁵Argiwowie — mieszkańcy Argos; także ogólnie: Grecy (których wodzem pod Tro ą był król Argolidy,
Agamemnon). [przypis edytorski]
¹⁶Pallas
mogła spalić łodzie Argiwów (…)
— Pallas Atena ścigała swym gniewem A asa, syna O leusa (kró-
la Lokrów), który dopuścił się świętokradztwa i znieważenia Kasandry: szuka ącą ochrony w świątyni Ateny
wieszczkę uprowadził i zgwałcił w dniu zburzenia Troi; bogini raziła go piorunem i rozbiła ego flotę przy
przylądku Eubei. [przypis edytorski]
¹⁷szybkie
ognie
— tu: pioruny. [przypis edytorski]
¹⁸miecąc (daw. forma) — miota ąc; rzuca ąc, ciska ąc. [przypis edytorski]
¹⁹żenie (daw.) — gna, przegania itp.; przestarz. forma .os.lp od
gnać.
[przypis edytorski]
²⁰któram
(…) jest
— przykład konstrukc i z ruchomą końcówką czasownika; inacze : która estem. [przypis
edytorski]
²¹winna
chwała
— tu: należna chwała. [przypis edytorski]
²²obiata — ofiara składana bóstwom, duchom przodków itp. [przypis edytorski]
²³Eolia (mit. gr.) — skalista, pływa ąca wolno po morzu wyspa, która miała być siedzibą władcy wiatrów,
Eola; utożsamiana ze Stromboli a. Lipari, należącymi do Wysp Lipary skich na Morzy Tyrreńskim, na płn. od
Sycylii. [przypis edytorski]
²⁴turma — wieża; więzienie. [przypis edytorski]
²⁵ojciec
niebian i król ludzi
— Jowisz. [przypis edytorski]
²⁶tyrreńskie
wody
— Morze Tyrreńskie; u zach. wybrzeży Italii. [przypis edytorski]
²⁷penaty — bóstwa opiekuńcze domu, domowych zapasów, rodziny; czasem też: całego państwa. [przypis
edytorski]
²⁸Ilium — Ilion; Tro a. [przypis edytorski]

Eneida
Pobite wichrem pogrąż ich statki we fali
Lub spraw, by się po morzu rozbici tułali!
W orszaku nimf czternaście mam cudnego ciała,
Z tych kształtem na pięknie sza De opa wspaniała;
Ją tobie dam w małżeństwo stałe za usługi
Tak wielkie, by wraz z tobą lat wszystkich ciąg długi
Przeżyła, pięknych dziatek radu ąc cię gronem!»
Na to Eol: «Wy awić, co chcesz mieć spełnionem.
Twó trud, pani, — mnie spełnić trzeba, co stanowisz.
Ty państwo mi z ednywasz, przez ciebie mi Jowisz
Życzliwy, ty u bogów dasz siadać biesiady,
Ty czynisz mnie potężnym nad burze i grady».
Tak rzekł i odwróconym dzirytem²⁹ w bok trzaśnie
Pieczary skalne : wichry ak hufiec hałaśnie
Otwartą bramą w ziemie rwą trąbą huczącą,
Zwarły się z falą, do dna skłębiony nurt mącą.
Wraz Eurus³⁰, Notus³¹ gna ą i z częstych burz znany
Aykus³² — wzdęte pędzą ku brzegom bałwany.
Krzyk ludzi się rozlega wraz z trzaskiem przy sterze.
Chmur nawał wnet blask dzienny i błękit zabierze
Sprzed oczu Teukrów: czarna noc legła na fali.
Grzmi niebo, z częstych ogni w krąg przestwór się pali;
Niechybną śmiercią wszystko żeglarzy przestrasza.
Dreszcz zimny obezwładni członki Eneasza;
Westchnął i w niebo dłonie podnosząc wraz obie,
Tak rzecze: «O szczęśliwsi stokroć, co w walk dobie
W oczach o ców, pod Troi mury wysokiemi
Paść mogli! O na śmielszy z synów greckie ziemi,
Tydydo³³! Czemuż w polu, wśród iliońskich błoni
Nie mogłem ducha oddać, tam polec z twe dłoni,
Gdzie Hektor od Achilla włóczni, gdzie olbrzymi
Sarpedon³⁴, gdzie Symois³⁵ bałwany wzdętymi
Porwane toczy tarcze, szyszaki i ciała!»
Gdy mówił, Akwilonem³⁶ świszcząca nawała
Uderza w żagle, w niebo odmęty wód wali.
Pękły wiosła, przód łodzi się skręcił i fali
Dał bok; góra urwista uderzy weń wodna,
Tych w przestwór niesie, tamtym, rozdarłszy toń do dna,
Odsłania piach wśród nurtów; wre żwirem le cały.
Trzy statki Not³⁷ porwawszy, w ta ne skręca skały
(Arami zwą e: skryte, gdy morze wichr skłębi,
Grzbiet groźny wznoszą w ciszy) — trzy Eurus³⁸ od głębi
Burza, Żywioły, Morze,
Wiatr
Burza, Żywioły, Morze,
Wiatr
²⁹dziryt — włócznia. [przypis edytorski]
³⁰Eurus a.
Wulturnus
(mit. rzym.) — bóg wiatru wsch. (także: płd.-wsch. a. płn.-wsch.); uosobienie Wscho-
du ako strony świata. [przypis edytorski]
³¹Notus — wiatr południowy. [przypis edytorski]
³²Afrykus — wiatr zachodni (a. płd.-zach.). [przypis edytorski]
³³Tydyda (mit. gr.) — Diomedes, syn Tydeusa (stąd przydomek Tydyda) i Deipyle, heros, ulubieniec bogini
Ateny, bohater wyprawy Epigonów i wo ny tro ańskie , król Argos. [przypis edytorski]
³⁴Sarpedon — syn Zeusa i Europy, król Lików (mieszkańców Lic i); poległ z ręki Patroklosa, przy aciela
Achillesa. [przypis edytorski]
³⁵Symois a.
Symoent
— rzeka pod Tro ą. [przypis edytorski]
³⁶Akwilon (mit. rzym.) — bóg wiatru płn.; uosobienie gwałtownego, zimnego wiatru oraz w ogóle Północy
ako strony świata; odpowiednik
Boreasza
w mit. gr. [przypis edytorski]
³⁷Not a.
Notus
— wiatr południowy. [przypis edytorski]
³⁸Eurus a.
Wulturnus
(mit. rzym.) — bóg wiatru wsch. (także: płd.-wsch. a. płn.-wsch.); uosobienie Wscho-
du ako strony świata. [przypis edytorski]

Eneida

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin